Rycerka Górna

POŁOŻENIE

Miejscowość turystyczno - wypoczynkowa, położona na wysokości 600 - 650 m n.p.m., w południowo - zachodniej części Beskidu Żywieckiego, w masywie Wielkiej Raczy.
Rycerka Górna położona jest między masywem Łysicy (704 m), Kłokocza (752 m), Oźnej (952 m), Magury (1070 m), Jaworzyny (1021 m), Wielkiej Raczy (1236 m), Bugaja (1140 m), Przegibka (1126 m), Bendoszki (1144 m), Praszywki (1044 m), a Kiczorką (1004 m).
W swoim położeniu przyjmuje najpierw kierunek południowo - zachodni, a potem południowy, położona jest pomiędzy zboczami grzbietu Praszywki i Bendoszki a stokami opadającymi od grzbietu granicznego na północ od Wielkiej Raczy oraz ramieniem Oźnej.
Miejscowość Rycerka Górna graniczy z miejscowościami - Sól, Rycerka Dolna i Soblówka, a ze słowackiej strony z miejscowościami - Oščadnica, Klubina, Stará Bystrica i Nová Bystrica.
Najwyższą część stanowi Rycerka Górna Kolonia położona u zbiegu źródłowych potoków Rycerki - Raczy i Ciapkowa dopływowe Soły.
Według podziału administracyjnego Rycerka Górna należy do gminy Rajcza, powiat Żywiec, województwo śląskie (w latach 1975 - 1998 należała do województwa bielskiego).
Obecnym sołtysem miejscowości jest Tadeusz Banaś. Radnymi wchodzącymi w skład Rady Gminy Rajcza są: Tadeusz Banaś, Zbigniew Byrski, Adam Iwanek i Henryk Jakubiec (równocześnie członek Zarządu Gminy Rajcza).
Jako typowa miejscowość górska Rycerka Górna posiada wiele osiedli również rozsianych na górskich zboczach:
Pogwarka, Ziajówka, Rastoki, Ciapków, Przegibek, U Gronika, Plaskurówka, Magura, Pod Sidłów, Kopronówka, Jama, Zołośniata, Obłoz, Cuńtowka, Tatarki, W Buckach, Na Bułkowej, U Tomusi, Zagroda, Fidermasi, U Wojciny, Franicki, Kuśnierze, Suchonie, Majyrze, Za Magórką, Hatale, Boćki, Oźna, Radecki, Grapcoki, Ducale, U Scurka, Sucha Dolina, Jancyki, Pawlinówka, Swancarki, Grzechynka, Wodzioki, Dalesi, Rojocy, Klimicki, Mikłuski, Kubisie, Tomcyki, Suławowie, Dziergasi, Cisice, Spylowie, Iwanki, Harmaci, Czanieccy, Słowiaki, Płoskoncy, Łącysko, Pod Prasywką, Maskierowka, Rycerki, Brody, Brzegi i Obłazek.
Ogółem Rycerka Górna rozciąga się na powierzchni 52,44 km2 i liczy 1.562 mieszkańców (stan na 1999 - 12 - 31), nad rzekami Rycerka i Rycerki.
Na ogólną powierzchnię składają się:

- użytki rolne - 1296,90 ha
- grunty rolniczo nieprzydatne - 108,40 ha
- lasy klasyfikowane - 746,20 ha
- tereny zabudowane - 42,80 ha
- nieużytki rolnicze - 4,7 ha
- tereny pozostałe3.400 ha

W Rycerce Górnej znajdują się trzy wyciągi narciarskie oraz przebiega dziesięć szlaków turystycznych. Od września 1997 roku czynne są dwa przejścia małego ruchu granicznego (Przełęcz Śrubita - Nová Bystrica i Przegibek - Nová Bystrica Vychylovka), a od 1 lipca 1999 roku przejście turystyczne (Wielka Racza - Oščadnica Veľká Rača).
Rycerka Górna posiada dobre połączenia w komunikacji autobusowej z Rajczą, Żywcem oraz Żywcem Sporyszem.
W Rycerce Górnej znajduje się poczta (kod pocztowy 34-385) oraz punkt lekarski.

SZCZYTY GÓRSKIE

Na całym obszarze administracyjnym Rycerki Górnej znajduje się aż 27 szczytów górskich.

ABRAMÓW

Wybitna kulminacja o wysokości 1084 m, pomiędzy Przegibkiem a masywem Wielkiej Raczy, nieco cofnięta od głównego grzbietu na północ. Z jej północnych stoków biorą początek liczne cieki wodne tworzące później potok Ciapków.

BANIA

Zalesiona kulminacja o wysokości 1124 m o ostrym, stożkowatym kształcie w grzbiecie granicznym pomiędzy Wielką Raczą a Rycerzową będąca wyraźnym zwornikiem dla odchodzącego stąd na północ grzbietu Bendoszki i Praszywki. Bezpośrednio od północy przełęcz i osiedle Przegibek. Na południe, na słowacką stronę spod szczytu wypływa potok Brhlov. Na północnych stokach Bani znajduje się przejście małego ruchu granicznego Rycerka Górna Przegibek - Nová Bystrica Vychylovka.

BARANIA GÓRA

Wzniesienie o wysokości 820 m, położone poniżej Oźnej, nad doliną potoku Radeckiego, całkowicie zalesione.

BENDOSZKA MAŁA

Kulminacja całkowicie zalesiona o wysokości 1037 m, położona pomiędzy Kołyską, a Przełęczą Przegibek.

BENDOSZKA WIELKA

Wybitny kopulasty szczyt o kulminacji 1144 m, położony w biegnącym ku północy bocznym ramieniu odchodzącym od grzbietu granicznego w rejonie Bani (1124 m), a kończącym się nad Rycerką Górną u zbiegów potoków Rycerka i Rycerki. Ze względu na znaczna wysokość, bliskość głównego grzbietu i okazałą szczytową polanę, znana jest z ciekawego widoku. Panorama stąd należy do najładniejszych w całej grupie Wielkiej Raczy. Jest podobna do oglądanej z Praszywki, ale jeszcze bogatsza, gdyż na południu przy dobrej pogodzie pojawia się atrakcyjna grupa Małej Fatry. Ponadto można oglądać pasmo Baraniej Góry w Beskidzie Śląskim. Przy dobrej widoczności można także dostrzec Jezioro Żywieckie. Przez szczyt Bendoszki Wielkiej przebiega czarny szlak z Soli na Przegibek. Od 16 września 2000 roku na szczycie Bendoszki wznosi się Jubileuszowy Krzyż Ziemi Żywieckiej o wysokości 23,5 m.

BUGAJ

Wyraźna kulminacja o wysokości 1140 m, położona w grzbiecie granicznym pomiędzy Wielką Raczą a Banią będąca zwornikiem bocznych ramion. Ku północy odchodzi stosunkowo krótki grzbiet Kołyski (1018 m) rozdzielający dwa źródłowe potoki Rycerki - Raczę i Ciapków. Na południe (na słowacką stronę) odchodzi dłuższy grzbiet do doliny Bystrzycy w rejonie miejscowości Nowa Bystrzyca z kulminacjami Jaworzyny (1118 m) i Hryczkowskiego Wierchu (729 m) ponad doliną Wielkiego Potoku. Północne stoki Bugaja obejmuje południowo - wschodnia część rezerwatu Śrubita. Od strony zachodniej u podnóża góry, na Przełęczy Śrubita znajduje się przejście małego ruchu granicznego Rycerka - Nová Bystrica.

BURÓW GROŃ

Wzniesienie o wysokości 715m, położone w ramieniu Oźnej, wspaniała panorama na dolinę Rycerki i Słanicy.

JAWORZYNA

Okazale prezentująca się kulminacja o wysokości 1021 m, na północny zachód od Rycerki Górnej Kolonii. Ciągi widokowych polan na grzbiecie ku Magurze, a na stoku ku Rycerce duże osiedle Podścigłów.

JAWORZYNA

Najwyższy ze szczytów pomiędzy Przegibkiem a Wielką Raczą o wysokości 1173 m. Ze szczytowej polany Hali Abramowej roztaczają się piękne panoramy.

KIKULA

Wyraźna kulminacja o wysokości 1087 m, w grzbiecie granicznym pomiędzy Zwardoniem a Wielką Raczą. Z częściowo bezleśnego wierzchołka ciekawy widok m. in. na Małą Fatrę. Razem z sąsiednią Magurą (1067 m) tworzy wyrazisty układ dwóch bliźniaczych wierzchołków widoczny z daleka zarówno od północy, jak i od południa. Po szczyt prowadzi wyrazista przecinka graniczna.

KIKULA

Kulminacja o wysokości 1119 m, leżąca pomiędzy Przegibkiem a Wielką Raczą. Urocze i dzikie zakątki na krętej w tym rejonie granicy polsko - słowackiej. Ostoja zwierzyny.

KŁOKOCZ

Wzniesienie o wysokości 757 m, pomiędzy dolinami Słanicy i Rycerki na długim grzbiecie od Oźnej. Ładna panorama.

KOŁYSKA

Kulminacja o wysokości 1018 m, na stosunkowo krótkim grzbiecie, odchodzącym od grzbietu granicznego ku północy i rozdzielającym dwa źródłowe potoki Rycerki - Raczę i Ciapków.

ŁYSICA

Odkryte wzniesienie o wysokości 704 m, pomiędzy dolinami Słanicy i Rycerki na długim grzbiecie od Oźnej przez Kłokocz ku Rycerce Dolnej. Ładne widoki na masyw Rachowca, a także w stronę Muńcoła i Praszywki Wielkiej.

MAGURA

Kulminacja w grzbiecie granicznym o wysokości 1070 m, pomiędzy Beskidem Granicznym a Wielką Raczą. Widok z jego zarastających polan jest znacznie ograniczony.

MAJÓW

Inna nazwa Petrykowa, kulminacja w grzbiecie granicznym o wysokości 1134 m, położona miedzy Banią a Rycerzową Wielką. Ze świeżego zrębu na szczycie Majowa, który znajduje się kilkanaście metrów od granicy po stronie słowackiej rozciągają się ciekawe widoki w kierunku północno - wschodnim. Bezpośrednio pod szczytem grzbiet graniczny chwilowo wykręca na północ by ponownie przyjąć kierunek wschodni.

MAŁA RACZA

Wyniosły szczyt o wysokości 1178 m, w bezpośrednim sąsiedztwie Wielkiej Raczy, tworzący z nią praktycznie wspólny masyw a nieznacznie tylko wysunięty w kierunku południowym. Ze szczytowej polany dzięki jej pokaźnemu wypiętrzeniu nad przełęczą oddzielającą od Orła widok na Małą Fatrę, część wschodnią grupy Wielkiej Raczy, w głębi pasmo Pilska.

OBŁAZ

Zwany także Upłazem. Niewielka kulminacja o wysokości 1033 m, na północno - wschodnim grzbiecie Wielkiej Raczy.

ORZEŁ

Kulminacja w grzbiecie granicznym o wysokości 1119 m. Na północnych stokach wypływa potok Racza - jeden z dwóch głównych źródłowych cieków Rycerki. Na południe, na słowacką stronę odchodzi wyraźny grzbiet Sękowa rozdzielający doliny potoków Klubińskiego i Wielkiego i kończący się w dolinie Bystrzycy.

OŹNA

Kulminacja o wysokości 952 m, w równoleżnikowym grzbiecie bocznym odchodzącym na wschód od Beskidu Granicznego w grzbiecie granicznym i rozdzielającym doliny Słanicy (na północy) i potoku Radeckiego oraz dolnego biegu Rycerki (od południa). Sama kopuła szczytowa wydłużona i stosunkowo płaska, częściowo zalesiona, częściowo pokryta polami uprawnymi i łąkami. Najwyższy punkt we wschodniej części. Od południa pod grzbiet podchodzą rozrzucone zabudowania osiedla Oźna - Janczyki, Szczotka, Wodziak, Kraśniany. Od północnego zachodu osiedla Miodowiec, Klimas, Kaniówka i Graniczne.
Z grzbietu ciekawe widoki prawie na cały Beskid Raczański z grzbietem granicznym od Beskidu Granicznego przez Kikulę, Przysłop Wielki, Wielką Raczę, Abramów, Banię aż po Wielką Rycerzową a także boczne grzbiety z dalekim Muńcołem i bliską dominującą nad doliną Rycerki Praszywką Wielką. W miejscach gdzie kępami lasu odsłania się widok na północ można zobaczyć pobliski Rachowiec i dalej grupę Wielkiej i Małej Zabawy a na horyzoncie Baranią Górę.

PRASZYWKA MAŁA

Kulminacja o wysokości 974 m, całkowicie zalesiona, położona nad Przełęczą Przysłop Potócki.

PRASZYWKA WIELKA

Rozłożysta kulminacja o wysokości 1043 m, kończąca grzbiet Przegibka i Bendoszki pomiędzy dolinami Rycerki i Rycerek. Na południe opada stromo Przysłop Potócki oddzielającą Praszywkę od masywu Bendoszki. Po północno - zachodniej stronie wierzchołka rozległa hala z ciekawą panoramą w kierunku Lipowskiej, Muńcoła i Rycerzowej. Tuż na południu wznosi się Bendoszka Wielka (1144 m) z charakterystycznym Jubileuszowym Krzyżem Ziemi Żywieckiej, na południowy - zachód Wielka Racza (1236 m), zaś bliżej na zachodzie Magura (1070 m) i Jaworzyna (1021 m). Na północ od nich widać pasmo Oźnej (952 m.), a jeszcze dalej na północy zalesiony Rachowiec (954 m) na tle ciemnego masywu Baraniej Góry (1220 m). Panoramę od północy zamyka grupa Zabawy (824 m) i Sucha Góra (1040 m). Przez szczyt przebiega czarny szlak z Soli przez Bendoszkę Wielką na Przegibek.

PRZYSŁOP MAŁY

Kulminacja o wysokości 996 m, zalesiony szczyt graniczny na zachód od Rycerki Górnej Kolonii.

PRZYSŁOP WIELKI

Kulminacja o wysokości 1037 m, zalesiony szczyt graniczny na zachód od Rycerki Górnej Kolonii.

SOBAŃSKI GROŃ

Wzniesienie o wysokości 757 m, położone pomiędzy Kłokoczem a Burów Groniem, częściowo zalesione.

ŚRUBITY GROŃ

Wzniesienie o wysokości 1032 m, położone w pobliżu Hali Śrubity oraz Rezerwatem Śrubita, rozdziela dwa potoki - Racza i Śrubita.

WIELKA RACZA

Wzniesienie o kulminacji 1236 m. Na szczycie znajduje się schronisko PTTK, a także przejście turystyczne. Z platformy widokowej wzniesionej jesienią 1997 roku roztacza się wspaniała panorama.
W kierunku południowo- i północno-wschodnim widoczne są szczyty i przełęcze należące do Beskidu Raczańskiego - Mała Racza (1178 m), Przełęcz pod Orłem (1060 m), Orzeł (1119 m), Przełęcz Śrubita (980 m), Wielka Czerwenkowa (1139 m), Bugaj (1140 m), Jaworzyna (1173 m), Kikula (1119 m) i Bania (1124 m). Na lewo od Bani widnieje Przełęcz Przegibek (990 m), częściowo zasłonięta przez Bendoszkę Małą (1038 m). Na lewo od Przełęczy Przegibek wznosi się Bendoszka Wielka (1144 m). Zza Bendoszki Wielkiej wyłania się Praszywka Mała (974 m), a bardziej na lewo widzimy szczyt Praszywki Wielkiej (1043 m). Od szczytu Bugaja na prawo widoczne jest ramię słowackiej Jaworzyny (1117 m) i Bryzgałki (972 m). Za szczytem Bani wyłania się grzbiet Majowa (1135 m), a za nim na lewo szczyty Wielkiej Rycerzowej (1226 m) i Rycerzowej (1207 m). Zza Bendoszki Wielkiej, nieco na lewo ukazuje się Muńcuł (1165 m), a za nim, na dalszym planie masyw Pilsko (1557 m) - Mechy (1479 m). Przy dobrej widoczności za masywem Pilska dojrzeć można Babią Górę (1725 m). Na lewo od Pilska, lecz bliżej, widoczne są Trzy Kopce (1216 m), Lipowska (1324 m), za nią na lewo Romanka (1366 m), na lewo Prusów (1010 m), bliżej Suchej Góry (1040 m). Przy dobrej widoczności za Kikulą (1119 m) i Jaworzyną (1173 m) rysuje się położone na Słowacji pasmo Magury Orawskiej, a za nim na horyzoncie - łańcuch Tatr Bielskich, Wysokich i Zachodnich (Rohacze). Za szczytem Orła (1119 m) i słowackiej Jaworzyny (1117 m) piętrzy się samotny Wielki Chocz (1611 m). Przed nim na prawo widać gniazdo górskie z najwyższym Szipem (1169 m), zaś na lewo zachodnia część pasma Magury Orawskiej z najwyższym Minczołem (1396 m) i Kubińską Halą (1346 m). Jeszcze bliżej na tle tych szczytów widzimy orawski Sztibel (1167 m), Paracz (1325 m) i Okruhlica (1163 m). Na prawo od Okruhlicy horyzont zamyka pasmo Krywańskiej Małej Fatry, gdzie od lewej widzimy Wielki Rozsuciec (1610 m), Stoh (1608 m), Steny (1572 m), Hromowe (1636 m), Chleb (1647 m), Wielki Krywań (1709 m), Pekelnik (1609 m), Mały Krywań (1617 m), Stratenec (1512 m) i Suchy (1468 m).
W kierunku południowo - zachodnim, na prawo od pasma Krywańskiej Małej Fatry i widocznego wcięcia (dolina Wagu) ciągnie się pasmo Luczańskiej Małej Fatry od Wielkiej Luki (1476 m) po Klak (1351 m). Na tle Luczańskiej Małej Fatry wyróżnia się niewysokie pasmo ze szczytem w postaci ściętego stożka. Jest to Ladonhora (999 m), od której na prawo biegnie grzbiet zwany Steny (887 m). Dalej na prawo widnieje kolejny szczyt o kształcie ściętego stożka - Wielkie Ostre (854 m) oraz Wielkie Wreteno (821 m). W kierunku północno - zachodnim rozciąga się panorama bliskich szczytów Beskidu Kisuckiego. Za zachodnimi stokami granicznej Kikuli (1087 m) i położonego na lewo od niej, zalesionego grzbietu Starego Koszaru (864 m), jeszcze bardziej na lewo znajduje się Laskowa (850 m), z widocznym białym budynkiem na szczycie. Laskowa oddzielona jest Przełęczą Beskidek (692 m) od położonego na lewo grzbietu Jaworskiego (861 m). Za Przełęczą Beskidek widnieje grzbiet Stankowo (792 m) - trzy Kopce (824 m). Na ostatnim planie leżą pasma należące do Beskidu Śląsko - Morawskiego. Najbliższe z nich to długie pasmo Wielkiego Połomu (1067 m). Za szczytem Wielkiego Połomu przy dobrej pogodzie dostrzec można najwyższe wzniesienie tej grupy - Łysą Górę (1328 m).
Na północy widzimy graniczne szczyty: najbliższy Obłaz (1033 m), za nim na lewo Przysłop Wielki (1037 m) i Mały (996 m, z polaną), a jeszcze dalej długi zalesiony grzbiet Kikula (1087 m) - Magura (1067 m) - Jaworzyna (1021 m). Zza Magury, nieco na prawo, wyłania się fragment grzbietu Oźnej (952 m). Horyzont zamyka Beskid Śląski z dominującym masywem Baraniej Góry (1220m).

RZEKI I POTOKI

Rycerka Górna położona jest w górnym dorzeczu Soły. Przepływające przez nią dwa główne potoki to Rycerka (Potok Rycerski) i Rycerki.

Potok Rycerka utworzony jest z potoków:

- Racza (powstaje z około 79 potoków)
- Śrubita (z około 31 potoków)
- Ciapków (z około 78 potoków)
- Plaskurówka (z około 30 potoków)
- Zbójniczak (z dwóch)
- Radecki (z około 57 potoków)
- Potócki (z 19 potoków)

oprócz tego do Rycerki wpływają pośrednio wody z około 61 mniejszych potoków.

Natomiast potok Rycerki utworzony jest z potoków:

- Majów (złożony z 31 potoków)
- Dziobaki (z 38 potoków)
- Leżaje (z 48 potoków)
- Widły (z 14 potoków)

wpływają również pośrednio wody z 50 mniejszych potoków.

ZE SŁOWNIKA GEOGRAFICZNEGO KRÓLESTWA POLSKIEGO - 1884

Oto co na temat Rycerki Górnej można było się dowiedzieć ze Słownika Królestwa Polskiego w roku 1884:

RYCERKA DOLNA i GÓRNA albo Ryczeska, dwie wsi w powiecie żywieckim w obwodzie sądowym Milówka, na południe od Żywca i Milówki. Pierwsza nad potokiem Rycerką, druga nad Rycerskim potokiem. Obszar Rycerki Górnej graniczy od północy z gminą Sól, od wschodu z Rycerką Dolną i Ujsołami a od zachodu i południa z hrabiostwem trenczyńskim. Przez obszar Rycerki Górnej płynie potok Rycerki, zabierający tu liczne dopływy. Północno-zachodni narożnik graniczny tworzy Magóra (1067 m n.p.m.) i Kikula (1076 m n.p.m.). Na południe od nich na granicy zachodniej wznoszą się: Wielki Przysłop (1037 m n.p.m.), Obłaz (1033 m n.p.m.), Rajcza Wielka (1236 m n.p.m.) i Rajcza Mała (1063 m n.p.m.); na południe zaś granicy Bugaj las (1139 m n.p.m.), Jaworzyna (1173 m n.p.m.) i Przegibek (1124 m n.p.m.). Wschodnią granice tworzy potok Rycerka. Między granicą zachodnią a potokiem Rycerskim leży góra Jaworzyna (1020 m n.p.m.), między Kołyskim potokiem a Ciapkowym potokiem grzbiet Kołyska (1007 m n.p.m.) z Małą Będoszką (1015 m n.p.m.); między Rycerskim potokiem a wschodnią granicą wznoszą się: Wielka Będoszka (1142 m n.p.m.), Mała Praszywka, Przysłop (867 m n.p.m.) i Praszywka (1043 m n.p.m.). Wzdłuż północnej granicy Sulawów Groń i Słowaków Kopiec. Główna część wsi legła w dolinie potoku Rycerskiego. Liczne grupy chat rozpostarły się po wschodniej i zachodniej stronie doliny Rycerskiego potoku wśród polan i hal leśnych, tworząc jakby oddzielne osady, noszące nazwy: Rostoki (wólka), Kopronowa, Solarzowa, Bułokwa (Bulkow), Harensów, Kubisów, Sulawa, Dziergasów, Harmatów, Canicki, Słowaków (Słowiaków), Płoskonków. Na zachód od doliny potoku Rycerskiego, między nią a zachodnią granicą Rycerki, legły w kierunku z północy na południe: Na Piekiełku, Płoszczyna, Sternalówka, Do Tartaków, Dziergasów, a między doliną potoku Rycerskiego i wschodnią granicą: Na Przegibku, Pawliczny, Ficek, Praszywka, Neiserów; oprócz tego Contówka, Figorowa, Gronik, Magóra, Ośniata, Skiciaki i Tatarowa. W roku 1869 było 240 domów, 1551 mieszkańców; w 1884 r. 267 domów, 1707 mieszkańców, 1687 wyznania rzymskokatolickiego, 20 żydowskiego; 1677 Polaków, 30 Niemców. Rycerka Dolna leży na północny wschód od Rycerki Górnej, nad dolnym biegiem potoku Rycerki, która tu skręca na północ, przechodząc na obszar Rajczy. Przez północną część obszaru przepływa potok Słonica od południowego zachodu na północny wschód. Graniczy od zachodu z obszarem Rycerki Górnej i soli, od północy z obszarem Nieledwi, od wschodu z Rajczą i Ujsołąmi. We wschodniej części między potokiem Rycerką a Cichą (Ujsolskim potokiem) wznosi się góra Hutyrów (743 m n.p.m.). Zabudowania legły na lewym brzegu Rycerki. Na północ od Słonicy grupa zabudowań Głęboki i Polanka; oprócz tego część wsi zowie się Przegibkiem. W roku 1869 było 186 domów, 1073 mieszkańców; w 1880 r.213 domów, 1251 mieszkańców, 1227 wyznania rzymskokatolickiego, 24 żydowskiego; 1241 Polaków, 10 Niemców. Obie wsi obejmują większej posiadłości roli ornej 20, łąk i ogrodów 117, pastwisk 373, lasu 3468 morgów; mniejszą posiadłość roli ornej 1935, łąk i ogrodów 971, pastwisk 1932, lasu 34 morgi austriackie (1869 r.). Obie należą do parafii w Rajczy. W Rycerce Górnej jest kaplica. Szkoła ludowa w miejscu, stacja pocztowa i telefon w Rajczy. Obszar większej posiadłości należy do dóbr arcyksięcia Albrechta.

HISTORIA

Historia Rycerki Górnej jest ściśle powiązana z dziejami tzw. państwa Żywieckiego. Niestety nie da się wiele napisać o najwcześniejszych dziejach tej miejscowości. Najprawdopodobniej w VIII wieku jej tereny wchodziły w skład państwa Wiślan, które w IX wieku częściowo zostało podbite przez Państwo Wielkomorawskie. Pod koniec X wieku Mieszko I włączył ten obszar do państwa Polan. W połowie XII wieku wprowadzono terytorialny podział kraju na kasztelanie. Tereny te zostały przydzielone do kasztelani oświęcimskiej. W roku 1179 książe Kazimierz Sprawiedliwy darował te ziemie Mieszkowi Plątonogiemu, księciu raciborsko - cieszyńskiemu.
Pierwsi osadnicy postępujący w głąb Karpat od strony górnej Wisły i Górnego Śląska, na tereny obecnej Żywiecczyzny dotarli najprawdopodobniej dopiero w XII i XIII wieku.
W roku 1327 książe oświęcimski Jan II Scholastyk oddał księstwo, teraz już oświęcimskie, w lenno czechom, w zamian za pomoc finansową otrzymaną od Jana Luksemburskiego. W roku 1445 księstwo oświęcimskie podzielono na trzy części: zatorskie, oświęcimskie i toszeckie. W roku 1457 księstwo oświęcimskie wróciło do Polski, a to za sprawą Kazimierza Jagiellończyka, który wykupił te tereny. Sama Żywiecczyzna z niewyjaśnionych przyczyn dostała się w ręce rycerzy rozbójników Włodka i Bożywoja Skrzyńskich. Trudnili się oni rozbojem na pograniczu polsko - śląsko - węgierskim. Zmusiło to króla do interwencji. W roku 1460 karna ekspedycja pod dowództwem starosty krakowskiego Mikołaja Pieniążka oraz żupana liptowskiego i orawskiego Piotra Komorowskiego zdobyła zameczki Skrzyńskich z żywieckim Grojcem na czele. Po dalszych dwóch latach Skrzyńscy zostali całkowicie usunięci z Żywiecczyzny, a w roku 1465 sprzedali Żywiec królowi.
W roku 1467 Kazimierz Jagiellończyk przekazał Żywiec Piotrowi Komorowskiemu. W roku 1471 Piotr Komorowski, jednocześnie właściciel dóbr na ówczesnej węgierskiej Orawie i Liptowie, udzielił poparcia synowi króla polskiego Kazimierza Jagiellończyka, królewiczowi Kazimierzowi, w jego zbrojnej wyprawie przeciw węgierskiemu królowi Maciejowi Korwinowi. Po klęsce Kazimierza król Maciej Korwin pozbawił Komorowskiego liptowskich i orawskich majątków.
Proces przejmowania tych ziem przez Polskę zakończony został inkorporacją w roku 1564, kiedy to weszły w skład województwa krakowskiego jako powiat śląski. Pod koniec XV wieku powstała najdalej na południe wciśnięta Milówka.
Obecne tereny Rycerki Górnej w tym czasie otaczała puszcza karpacka. Teren ten był całkowicie bezludny.
Na początku XVI wieku pojawili się pierwsi osadnicy wołoscy. Koczujący pasterze z czasem zakładali swoje osady. Pod koniec XVI wieku założona została Rajcza i Sól, na początku zaś XVII Ujsoły, Rycerka i Zwardoń, a pod koniec XVII Glinka, Soblówka i Złatna. Osadnicy w walce z lasem o uzyskanie kawałka ziemi pod ziarno posługiwali się głównie ogniem, stąd gospodarkę tego okresu określa się jako gospodarka żarowa. Gospodarkę żarową poprzedzano odkorowywaniem pni, aby stworzyć posusz, a następnie wypalano drzewostan i karczowano, użyźniając ziemię popiołem wypalenisk, wydartych puszczy miejsc pod uprawę. Powstały w ten sposób wsie zarębne, zamieszkałe przez zarębników, którymi bywali osiedlający się z czasem Wołosi.
Pasterskie osadnictwo wołoskie było uzupełniane przez ludność wędrującą w górę strumieni z przeludnionych osad w dolinach.
W roku 1608 po śmierci Krzysztofa Komorowskiego dobra żywieckie zostały podzielone na trzy części: suską, ślemieńską i żywiecko - łodygowicką. Te ostatnie przypadły Mikołajowi, który w historii określany jest jako awanturnik. Wobec poddanych wyróżniał się ogromnym okrucieństwem, stąd też nasiliła się fala zbiegostwa z terenów polskich na ówczesne tereny węgierskiego pogranicza. Górale żywieccy osiedlali się w miejscowościach: Skalite, Czerne, Świerczynowiec, Oszczadnica, Horelica, Czadca, Nowoć, Zakamienne, Orawska Leśna, Orawska Półgóra, Orawskie Wesołe. Poza tym forma sprawowania takich rządów przyczyniła się do wzrostu zbójnictwa na tych terenach.
W roku 1618 Mikołaj Komorowski zmuszony brakiem pieniędzy sprzedał dobra łodygowickie, zaś w roku 1623 uciekł z Żywca przed wierzycielami Rylskimi, którzy najechali i splądrowali miasto. W tej sytuacji w następnym roku Komorowski, za sumę 600 000 złotych, oddał państwo żywieckie jako zastaw królowej Konstancji, żonie Zygmunta III Wazy. Po królowej ziemię dziedziczyli jej synowie: biskup płocki i wrocławski kardynał Ferdynand oraz późniejszy król Polski Jan Kazimierz.
Rodowód Rycerki Górnej w przekazach podaje Andrzej Komoniecki w dziele "Chronografia alebo Dziejopis Żywiecki":
"Rycerka od rzeki Rycerki, która spod Hale Rycerzowej wykapem płynie zowie się. Radeczka (dziś przysiółek Rycerki Górnej) dla rzeki tak nazwanej, która spod góry Racze bieży i przez tę wieś płynie, nazwana jest."
Pierwsza wzmianka o wsi Rycerka pochodzi z roku 1628. Pod tą datą Andrzej Komoniecki w swoim dziele napisał, że Rycerka miała w tym czasie 19 zarębników. W roku 1669 przybyło kolejnych 11, a około 1700 roku Rycerka liczyła około 30 gospodarstw zarębnych.
Czynnikiem sprzyjającym osadnictwu było to, że dolina Rycerki leżała na szlaku handlowym, prowadzącym do Węgier i Austrii. Słowackie miejscowości Nowa Bystrzyca i Oszczadnica utrzymywały stały kontakt z Rycerką Górną. Do dzisiaj na terenie Rycerki Górnej na Hali Śrubitej znajduje się posiadłość słowacka mieszkańców z Nowej Bystrzycy o powierzchni 100 ha.
W roku 1676 rodzina Wielopolskich wykupiła od egzekutorów testamentu Jana Kazimierza dobra żywieckie, które pozostawały w ich władaniu aż do początku XIX wieku, kiedy to dobra te wykupili Habsburgowie.
W wieku XVIII powszechnym zjawiskiem stało się zbójnictwo. Pierwszym znanym zbójnikiem był Tomasz Szczotka. Dowodził on grupą chłopów w latach 1623 - 1624. Kolejnym był Maciej Wakuła, kompan sławnego hetmana Martyna Portasza Dzigosika. Po śmierci hetmana Maciej zbójował w roku 1689 wraz z dwoma towarzyszami. Zdradzony przez jednego z nich został ujęty przez juhasów. Zginął 10 października 1689 roku, wbity na pal, na górze Białej nad Ciścem. Innym zbójnikiem był dezerter Bułka, który należał do "towarzystwa" Proćpaka - najsławniejszego hetmana Żywiecczyzny. W roku 1795 schwytano Proćpaka, a niedługo potem zbójnik Bułka został złapany na Hali Przysłop.
W roku 1772 doszło do pierwszego rozbioru Polski. Tereny Rycerki Górnej weszły w skład Cesarstwa Austriackiego. Administracyjnie cała Żywiecczyzna należała do powiatu zatorskiego (jego siedzibę przeniesiono później do Kęt), wchodzącego kolejno do cyrkułów - wielickiego, myślenickiego i wadowickiego, a od roku 1867 stając się częścią samodzielnego powiatu żywieckiego.
W tych czasach przez Rycerkę przebiegał trakt handlowo - wędrowniczy przez Przełęcz Śrubitą do Nowej Bystrzycy i dalej do Żyliny.
W roku 1776 Rycerkę, wraz z Solą, otrzymał Józef Gonzaga, syn Karola. Na przełomie XVIII i XIX wieku wieś znalazła się w rękach właścicieli sporej części Żywiecczyzny - Wielopolskich. 1 kwietnia 1808 roku zakupił Rycerkę hrabia Ludwik Delaveaux. W niedługim czasie stała się ona jego ulubionym miejscem zamieszkania. Interesował się prostotą wiejskich obyczajów i życiem górali. Dlatego też napisał pracę etnograficzną - "Górale bieskidowi zachodniego pasma Karpat". Wydarzenia opisane w tej pracy zamykają lata 1808 - 1840.
6 listopada 1838 - hrabia Aleksander Wielopolski sprzedaje dobra żywieckie arcyksięciu austriackiemu Karolowi Ludwikowi Habsburgowi.
1 listopada 1840 roku Ludwik Delaveax sprzedał Rycerkę Dolną Ludwikowi Karolowi Habsburgowi, który założył hutę szkła.
Do roku 1844 Rycerka należała do parafii Milówka. Od tego roku należała do parafii Rajcza.
Najwcześniej zaczął się rozwijać przemysł drzewny i związane z tym prace. Obejmował on wypalanie węgla, pędzenie smoły, obróbkę budulca, wyrób gontów tzw. szyndziołów, desek, przygotowanie tramów do pańskich traczów czyli pił wodnych oraz wyrób sprzętów gospodarstwa domowego.
Gdzie były rwące potoki tam pracowały tartaki, zwane piłami. Spław drzewa zaczynał się w Soli i odbywał się parę razy do roku - w Zielone Święta, na św. Jana, w lipcu koło św. Jakuba i jesienią, gdy była "listownica", tj. jesienny przybór wody. Huty istniały w Rycerce i w Złatnej. Kres flisactwu położyła budowa linii kolejowej w roku 1884, a także upadek huty w Węgierskiej Górce, dla której dostarczano bardzo wiele drzewa opałowego i dla potrzeb suchej destylacji.
Założone zakłady nie przynosiły spodziewanych zysków, dlatego też hrabia Adam Wielopolski postanowił sprzedać swoje dobra. Wykupił je arcyksiążę Karol Ludwik Habsburg, który w tym czasie posiadał już rozległy majątek na pograniczu żywiecko - śląskim.
Od roku 1847 kontynuacje wykupu dóbr żywieckich prowadził jego syn Ludwik Albrecht. W roku 1895, w chwili śmierci Ludwika Albrechta Habsburga, posiadłości zajmowały ogromne tereny od granicy śląsko - morawskiej na rzece Ostrawicy przez Żywiecczyznę aż do Lanckorony, Makowa i Babiej Góry. Dobra bezdzietnego Albrechta odziedziczyli jego dwaj bratankowie. Wówczas to Żywiecczyzna dostała się w ręce Karola Stefana Habsburga, który na początku XX wieku odkupił jeszcze od księcia Władysława Lubomirskiego Rajczę.
Majątek Stefana składał się przede wszystkim z lasów, dlatego nie jest dziwnym, że od początku Habsburgowie nastawili się na gospodarkę leśną. Spowodowała ona znaczne ograniczenia szałaśnictwa i dostępu chłopów do korzystania z lasu. zakazywano wycinania drzew. Jednocześnie wykupywano od ludzi pola uprawne i je zalesiano. Tym postępowym działaniom towarzyszyła intensywna eksploatacja. Wycinana była prastara puszcza karpacka czyli dorodne lasy bukowo - jodłowe i świerkowe. Na ich miejsce wprowadzano wydajniejsze tzw. monokultury świerkowe z domieszką jodły.
W I połowie XIX wieku Rycerka Górna, jak zresztą cała Galicja, przeżył okres intensywnej polityki germanizacyjnej. Do szkół i urzędów został wprowadzony język niemiecki, a ważniejsze stanowiska zostały obsadzone Niemcami lub też zniemczonymi czechami. Tendencje germanizacyjne nasiliły się szczególnie za rządów Albrechta Habsburga, który to sprowadził m. in. robotników z austriackiej Styrii.
Wiosna Ludów w roku 1848 przyniosła w konsekwencji zniesienie poddaństwa i pańszczyzny. Powoli zaczął rodzić się kapitalizm. Przejawami tego tworzenia było wspomniane wyżej powstanie huty szkła w Złatnej, huty żelaza w Węgierskiej Górce, a ponadto papierni i huty żelaza w Rajczy około 1840 roku.
3 listopada 1884 roku została zakończona budowa linii kolejowej z Żywca przez Rajczę, Zwardoń do Czadcy.
W 1873 roku została założona Rycerka Górna - Kolonia. Zasiedlili ją osadnicy austriaccy ze Steiemarku, sprowadzeni do prac leśnych przez Habsburgów, którzy mieli pracować za wynagrodzenie w gotówce. Ponadto osadnicy mieli otrzymać chatę drewnianą i po trzy morgi ziemi, które to po 25 latach miały przejść na ich własność. Z tej ludności wywodził się Peterman wieloletni kierownik schroniska na Wielkiej Raczy. początki ich życia były bardzo ciężkie, wielu z nich wyjechało na Węgry i Bukowinę, aby polepszyć swój byt. Pozostali pracowali ciężko przez cały rok otrzymując niewysokie wynagrodzenie.
Oprócz niemieckich kolonistów pojawiali się również banici z Polski oraz osadnicy z innych krajów m. in. Tatarzy. Utrzymywali się oni z pracy na ubogich i małych poletkach otrzymanych z wykarczowania lasu.
Na Przegibek przybyli Ślązacy, którzy uczestniczyli w Powstaniu Styczniowym w roku 1863. Początkowo żyli w całkowitej izolacji od miejscowej ludności w obawie przed zdradą.
Kolonia była najstarszym punktem wyjścia na Wielką Raczę. Już w roku 1910 Oddział Babiogórski Towarzystwa Tatrzańskiego założył w obydwu Rycerkach stacje turystyczne. W okresie międzywojennym Rycerka powoli przekształcała się w wieś letniskową.
W roku 1855 gmina Rycerka Górna złożyła w RSO w Żywcu deklarację dotyczącą założenia szkoły. Na deputowanych wybrano Józefa Dziergasa i Tomasza Bułkę. Pod deklaracją widnieje 40 podpisów (krzyżyków), co oznacza, że wszyscy byli analfabetami. Dokładna data założenia szkoły nie jest znana. W roku 1868 szkoła w Rycerce posiadała już własny budynek szkolny. W roku 1865 figuruje ona w wykazie szkół powiatu żywieckiego, ale jest nieczynna z powodu braku nauczyciela. Stan taki przeciągał się do początku lat siedemdziesiątych. W roku 1873 szkoła trywialna w Rycerce Górnej przekształcona została w jednoklasową szkołę ludową. Nauczycielem kierującym był Franciszek Ziembiński. Po jego odejściu funkcję te pełnił przez długie lata Jan Zwoliński. W roku 1914 nauczycielem został Wroński.
W 1855 roku gmina złożyła deklarację o budowie szkoły, ale nie doszło zbyt szybko do realizacji. W roku 1855 figuruje w wykazach jako szkoła niezorganizowana z nauczycielem Antonim Kłusakiewiczem. W roku 1890 w Rycerce Dolnej była szkoła filialna z nauczycielem Karolem Tomczykiewiczem.
Natomiast w Kolonii dzieci wszystkich przybyszów pobierały naukę w budynku drewnianym zwanym bacówką, którego część przeznaczona była jako pomieszczenia dla bydła. lekcji udzielał chłop Michał Biernat, który umiał czytać i pisać. Zajęcia w szkole trwały zimą od 9 do 14, latem od 11 do 14. Skrócony czas nauki latem był spowodowany pracą w polu oraz pasieniem bydła. Uczący był wynagradzany przez Habsburgów, ale tylko za dzieci robotników leśnych. W późniejszym okresie zajęcia odbywały się u tzw. Wójciny.
W roku 1890 wystąpiła epidemia kokluszu, a w roku 1893 szkarlatyny.
W roku 1908 powstała w Rycerce Górnej kaplica z inicjatywy ówczesnego wójta Stanisława Hutyry.
Odzyskanie niepodległości w 1918 roku przypadło na okres powszechnej nędzy. Mieszkańcy Rajczy utrzymywali się głównie z mało wydajnych karłowatych gospodarstw i żywili produktami uzyskanymi z własnej uprawy. Były to ziemniaki, owies, brukiew i kapusta. Hodowla była anemiczna, bydło zdegenerowane, rachityczne. Wielu mieszkańców udało się wówczas na emigrację.
Okres pierwszej wojny światowej nie zapisuje się jakoś specjalnie w historycznych kartach Rycerki Górnej. Zakończenie wojny również nie przynosi jakiś wielkich zmian. Zacofanie gospodarcze pozostało bez zmian, a mimo pierwotnych obietnic wielkie posiadłości habsburskie nie zostały upaństwowione ani też rozparcelowane. 28 listopada 1919 roku nad majątkiem Habsburgów ustanowiono przymusowy zarząd państwowy, który został zdjęty w roku 1924.
Szkoła w tym okresie posiadała dwie sale lekcyjne, korytarz oraz mieszkanie kierownika szkoły, którym był Mieczysław Weber. nauczycielami byli: Jadwiga Weber i Anna Grzybówna. Była to szkoła sześcioklasowa, a nauka trwała 2 - 3 godziny dziennie. klasy liczyły nawet do dwudziestu uczniów. uczono języka polskiego, rachunków, przyrody, higieny, rysunków oraz religii.
Natomiast w Kolonii w latach 1920 - 1950 uczyli następujący nauczyciele: Studencki, Franciszek Ostrowski, Fojtulówna, Helena Kowalczuk, Maria Markówna, Stefan Zyzański, Michalina Wdowiak, Franciszek Biernat, Smoleński, Oślizgło oraz Zofia Kocoń. W tym okresie szkoła ta była czteroklasowa.
Gospodarstwa rolne w Rycerce Górnej były tzw. karłowate, toteż nie mogły wyżywić pracujących na nich rodzin. Poprzez rozwój Oddziału Babiogórskiego Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego w Żywcu oraz poprzez Sekcję Miłośników Ziemi Żywieckiej przy Towarzystwie Szkół Ludowych w Żywcu, starano się rozwijać ruch turystyczny, a także promować cały region. Stąd też rozpoczęto budowę schronisk górskich.
W roku 1934 oddano do użytku schronisko na Wielkiej Raczy, rok później na Przegibku. Schroniska te miały być przeciwwagą dla powstających schronisk niemieckiej organizacji "Beskidenverein", która już w roku 1931 oddała do użytku schronisko na Lipowskiej oraz innych schronisk w Beskidzie Śląskim.
1 września 1939 roku o świcie przez Przełęcz Zwardońską wkroczyły w dolinę Soły oddziały 7. Bawarskiej Zmechanizowanej Dywizji Piechoty pod dowództwem generała Otta. Zwardoń został osaczony z dwóch stron od Przełęczy Zwardońskiej i od Koniakowa. Przewodnikiem przedniej straży tej dywizji był Alojzy Wagner, kierownik schroniska "Beskidenverein" na Lipowskiej. 2 i 3 września Gustaw Pustelnik, właściciel schroniska na Hali Rysiance przeprowadził przez granicę dwie jednostki niemieckiej 3. Dywizji Górskiej wraz z tankietkami, które przez płaje Romanki dotarły nad Bystrą i Wieprz oraz do Sporysza.
Południowa granica Polski na wschód od Zwardonia obsadzona była przez oddziały 1. Brygady Górskiej płk dypl. Janusza Gaładyka. Doliny Soły i drogi z Czadcy przez Zwardoń do Żywca bronił 1. Batalion 2. Pułku Strzelców Górskich KOP (Korpus Ochrony Pogranicza) o kryptonimie "Berezwecz", którym dowodził major Kazimierz Czarkowski. Strzelcy wspierani byli przez Batalion Ochrony Narodowej "Żywiec" i niewielkie siły artyleryjskie. Zaplecze stanowiły cztery forty w Węgierskiej Górce obsadzone przez 151. kompanię forteczną kpt. Tadeusza Semika, która stawiała opór do 3 września.
W Rajczy była utworzona 3 Kompania Strzelecka Ochrony Narodowej "Rajcza" pod dowództwem porucznika Sicińskiego.
W Milówce była utworzona 2 Kompania Strzelecka Ochrony Narodowej "Milówka" pod dowództwem porucznika Niemczyk.
Po jednym plutonie z Milówki i Rajczy skierowano do Zwardonia. Tu kapitan Zygmunt Wajdowicz dowódca tego odcinka wyznaczył im stanowiska obok stacji kolejowej frontem do granicy.
Za swoich sąsiadów mieli kompanię z batalionu "Berezwecz", żołnierzy Straży Granicznej, którzy wraz z gajowymi patrolowali granicę.
Czujki rozstawione wzdłuż granicy już około 4 rano 1 września oddały pierwsze strzały do nadchodzących Niemców, po czym wycofały się na stanowiska plutonu. Niemcy odpowiedzieli skomasowanym ogniem karabinów maszynowych, do których po chwili dołączył ostrzał granatami moździerzowymi. Po kilku godzinach walki i nasilającego się z każdą chwilą ognia nieprzyjaciela plutony ON, stanowiąc osłonę dla wycofujących się wojsk na główną rubież obronną pod Węgierską Górką, najpierw ukryły się i zajęły stanowiska za nasypem kolejowym. Stosując taktykę skoków oraz po wysadzeniu mostu kolejowego w Soli i drogowego w Ujsołach, plutony wraz z czterema rannymi, odskoczyły w kierunku Kasperek, a następnie obok Szarego na Krzywą koło Kamesznicy. Tu zorganizowano obronę. Na jakiś czas zatrzymała ona nacierających Niemców na Kamesznicę i Milówkę. Niemcom nie udało się także wejść na drogę prowadzącą z Nieledwi do Milówki. Ponieśli tutaj spore straty w zabitych i rannych. Natarcie Niemców zostało zatrzymane do 2 września do godziny 10.00. W tym czasie Niemcy podciągnęli artylerię i rozpoczęli intensywny ostrzał stanowisk polskich na Krzywej i dalej w kierunku Węgierskiej Górki i Radziechów.
W ten sposób sztab niemiecki starał się odciąć drogę wycofywania się żołnierzy ON. Późną nocą ON "Milówka" i "Rajcza", wykonując rozkaz o zameldowaniu się w miejscu przeznaczenia batalionu, przekazały swe stanowiska żołnierzom KOP-u pod dowództwem porucznika Romana Talarka i nad ranem 2 września dołączyli do swych kompanii stacjonujących w Żywcu.
Cały obszar Żywiecczyzny, a wraz z nim Rycerka Górna, został włączony do III Rzeszy. Rozpoczęły się aresztowania. Niemcy dokonali zmiany nazwy miejscowości na Ober Rycerka.
Niemiecki plan zagospodarowania powiatu żywieckiego przewidywał całkowite wysiedlenie ludności polskiej do Generalnej Guberni, a na jej miejsce sprowadzenie osadników niemieckich. Masowe deportacje rozpoczęto w roku 1940 w ramach tzw. Saybusch Akztion (Akcja Żywiec). Od września do listopada 1940 roku wysiedlenia objęły 3034 rodziny, tj. około 15.000 osób. Ich miejsce zajęło około 2.900 volksdeutschów. Wiele osób, szczególnie młodzież, wywożono na przymusowe roboty do Niemiec. Do końca okupacji niemiecki plan został zrealizowany w około 40%.
Z Rycerki zostało wysiedlonych 143 rodzin. W miejsce wysiedlonych ponad 700 mieszkańców sprowadzono 68 osadników niemieckich. Mieszkańców Rajczy "skoszarowano" przed wywózką na terenie Pałacu w Rajczy, natomiast mieszkańców Rycerki Dolnej i Rycerki Górnej wywożono w pierwszej kolejności. Wywożono najpierw do Łodzi, Garwolina, za Kraków oraz na Lubelszczyznę. Z tych rejonów przesiedleńcy byli kierowani do wyznaczonych gmin.
W roku 1942 w Rycerce Górnej pojawili się niemieccy osadnicy nazwani przez miejscowych Chadziajami. Przejęli oni szkołę, a tutejsze dzieci rozpoczęły naukę w prywatnym domu u Franciszka Kubisza.
Od początku trwania okupacji zaczęły powstawać polskie organizacje podziemne. Już pod koniec 1939 roku na Ziemi Żywieckiej zawiązała się Tajna Organizacja Wojskowa pod dowództwem kpt. Wenancjusza Zycha (pseudonim "Dziadek") oraz Tajna Organizacja Niepodległościowa (później Polska Organizacja Bojowa) po dowództwem Antoniego Studenckiego ("Bystry") i Antoniego Ścieszki ("Sęp"). W roku 1940 stworzony został żywiecki obwód Związku Walki Zbrojnej, również kierowany przez kpt. W. Zycha. Jednak w 1942 roku masowe aresztowania dokonywane przez gestapo doprowadziły do likwidacji wszystkich komórek ruchu oporu. Działalność konspiracyjną trzeba było rozpoczynać od nowa. Pod koniec 1942 roku z kilku tajnych ugrupowań powstała żywiecka organizacja Armii Krajowej i utworzono obwód AK "Żywiec". Pierwszy oddział partyzancki AK na omawianym terenie powstał w rejonie Węgierskiej Górki wiosną 1943 roku. Niemal w tym samym czasie utworzono następny oddział AK dowodzony przez Franciszka Zwardonia, który działał na obszarze od Kamesznicy po Zwardoń. Wkrótce w rejon Węgierskiej Górki przeniósł się z okolic Baraniej Góry oddział AK "Malinka". Obok AK operowały także oddziały Armii Ludowej, którą na Żywiecczyźnie dowodził Szymon Stanisławek oraz partyzantka radziecka. Akcja partyzantów, napady na posterunki policji, konfiskaty broni i żywności u niemieckich osadników itp. spowodowały, że we wrześniu 1943 roku wprowadzono w powiecie żywieckim godzinę policyjną. Partyzanci Polscy, wszędzie wspierani przez ludność wsi, podejmowali doraźnie wspólne akcje ze zgrupowaniami radzieckimi. Operowano szczególnie w rejonach Romanki, Rysianki, Lipowskiej oraz na pograniczu polsko - słowackim. Na jesień 1944 roku 50-osobowa grupa partyzancka "Awangarda", w skład której wchodzili partyzanci polscy, słowaccy i radzieccy, której dowódcą był kapitana Walerian Burzi "Jefremow", kwaterowała w osiedlu Młada Hora, gdzie przedostała się z Orawy po upadku Słowackiego Powstania Narodowego. Kontrolowała ona teren po Ujsoły i Zwardoń, ochraniając ludność przed rabunkami okupanta i tocząc liczne potyczki z niemiecką żandarmerią. Wiosną 1945 roku, u kresu wojny, partyzanci działali szczególnie aktywnie. Wiele ich akcji poważnie utrudniało wycofywanie się wojsk niemieckich na zachód, na Słowację i do Czech.
Na początku lutego 1945 roku zimowa ofensywa wojsk radzieckich dotarła w rejon Żywca. Operowała tutaj 1. Armia Gwardii gen. płk Andrieja Greczki, wchodząca w skład 4. Frontu Ukraińskiego. Niemcy zorganizowali zaciekłą obronę w oparciu o silne umocnienia, które budowane były już od sierpnia 1944 roku.
W okresie od 1 do 10 lutego na kierunku wschodnim linia frontu przesunęła się zaledwie o 12 kilometrów. 8 lutego zajęta została Sopotnia Mała, a 10 lutego Jeleśnia. W połowie lutego zaciekłe boje toczono o Stary Żywiec, który przechodził sześć razy z rąk do rąk. Na przedpolach Żywca, na linii Szczyrk - Żywiec - Jeleśnia - Korbielów front zatrzymał się na sześć tygodni. Rozpoczęły się zacięte walki, Niemcy wysadzili wszystkie mosty kolejowe. Sytuacja uległa zmianie na początku kwietnia, kiedy ruszył front po południowej stronie Karpat, na Orawie. Wówczas armia radziecka rozwinęła natarcie z rejonu Krzyżowej i Korbielowa wzdłuż granicy polsko - słowackiej, na osi Sopotnia Wielka - Rajcza - Zwardoń. Taki kierunek natarcia zagroził wojskom niemieckim przecięciem jedynej drogi odwrotu, wiodącej przez Przełęcz Zwardońską. W związku z tym 3 kwietnia Niemcy rozpoczęli ewakuację wojsk z rejonu Żywca, która wkrótce przeobraziła się w paniczną ucieczkę. W odwet za akcje partyzanckie Niemcy 7 kwietnia 1945 roku spacyfikowali osiedle Czanieckich w Rycerce Górnej, u ujścia potoku Rycerki. Śmierć poniósł kapitan Jefremow, a także dziesięciu mieszkańców wsi: Antoni Płoskonka, Wiktoria Płoskonka, Helena Płoskonka, Maria Płoskonka, Karol Szczotka, Julia Szczotka, Antoni Szczotka, Franciszek Słowiak, Karolina Biernat i Karolina Czaniecka. Spalono również 19 gospodarstw.
Ewakuacja niemieckich oddziałów umożliwiła postępy armii radzieckiej od północy. Rajcza oraz Rycerka Dolna i Górna zostały wyzwolone 8 kwietnia. 27 kwietnia od Rycerki poprzez Przełęcz Śrubitą poszło uderzenie w kierunku Starej Bystrzycy. Zwardoń został wyzwolony dopiero rankiem 1 maja, razem ze Skalitem i Czadcą. Mimo wyzwolenia nie zapanował tutaj spokój.
Po wyzwoleniu Rajczy i okolic przez wojska radzieckie od razu przystąpiono do organizowania nowej, ludowej władzy. Powstał Urząd Gminy i jednostka Milicji Obywatelskiej. W sanatorium ulokowano jednostkę WOP dla ochrony granic.
10 lutego 1947 roku na Przegibku został zamordowany młody oficer, zaledwie dwudziestotrzyletni dowódca strażnicy WOP (Wojsko Ochrony Pogranicza) w Rycerce Górnej Kolonii, kapitan Zbigniew Plewa. Oprócz niego w walkach z grupą partyzancką "Zemsta" dowodzoną przez Kopika polegli: starszy szeregowy Stanisław Kozioł (23lata) oraz szeregowy Stanisław Duda (22 lata). Ku ich pamięci został postawiony w roku 1964 obelisk w Rycerce Górnej Kolonii.
W roku 1950 Rycerka Górna liczyła 1.498 mieszkańców. Również w roku 1950 dotychczasowa kaplica wybudowana w roku 1908 została podniesiona do rangi kościoła parafialnego. Pierwszym proboszczem został ksiądz Józef Jura. W roku 1951 uruchomiono w Rycerce Górnej pocztę, a w 1957 roku utworzono rezerwat Śrubita.
W roku 1957 został wyznakowany niebieski szlak turystyczny ze Zwardonia przez dolinę Słanicy, Miodowiec, Przełęcz pod Oźną, Skrzadnicę, Jaworzynę do Rycerki Górnej Kolonii jako "Szlak Partyzantów Radzieckich" w celu upamiętnienia walk oddziału "Awangarda".
W latach 1951 - 1955 szlak turystyczny ze Zwardonia przez Gomółkę, Przełęcz Graniczne, Beskid Graniczny, Magurę, Obłaz, Wielką Raczę, Małą Raczę, Przełęcz pod Orłem, Przełęcz Śrubitę, Kikulę, Przełęcz Przegibek, Petrykową aż po Wielką Rycerzową został przemalowany na kolor czerwony.
Od roku 1950, kiedy zaczęły uczyć Maria Pietrzak i Zofia Jura w szkole wprowadzono piątą, szóstą i siódmą klasę. Uczono w dwóch odległych punktach, mianowicie w sali szkoły i w barakach, który przywieziono w roku 1950 z Glinki.
W barakach mieściła się jedna duża sala lekcyjna, którą z czasem podzielono na dwie części.
21 maja 1950 - w Rycerce Górnej odbyła się uroczystość otwarcia świetlicy wiejskiej.
W roku 1954 przystąpiono do budowy szkoły na parceli darowanej przez Nadleśnictwo Państwowe w Rycerce Dolnej. Szkoła została ogrodzona drewnianym płotem. 15 października 1955 roku nastąpiło uroczyste otwarcie szkoły, na które przybyły władze szkolne z inspektorem Stefanem Mojkutem na czele. Przybyłych gości powitał porucznik miejscowej jednostki Wojsk Ochrony Pogranicza - Stefan Krzyżostaniak, natomiast otwarcia dokonał inspektor Stefan Mojkut.
W nowej szkole mieściły się trzy sale lekcyjne, a zbiegiem czasu utworzono z części korytarza i szatni czwartą salę lekcyjną. Przy szkole został założony w roku 1956 internat dla młodzieży dochodzącej z Przegibka oraz innych górskich przysiółków. Internat został rozwiązany w roku 1963.
Młodzież szkolna brała czynny udział w życiu swojej szkoły poprzez organizację okolicznościowych akademii, imprez sportowych oraz artystycznych. Młodzież zrzeszona w kółkach krajoznawczych wędrowała po górach, także urządzała wycieczki w celu lepszego poznania swojego kraju.
Do roku 1960 w szkole pracowali następujący nauczyciele: Helena Berstling, Maria Guc (później Włoch) oraz Franciszek Włoch. Po ich odejściu przybyli: Krystyna Talar (później Pottępa), Ryszard i Edward Wójcik. W roku 1961 odeszli ze szkoły Edward Wójcik (służba wojskowa) oraz Ryszard Pottępa (studia wyższe) W ich miejscu pojawili się nowi nauczyciele - Zofia Stopka oraz Mieczysław Kania, który rok później odszedł. W roku 1962 pojawiła się nowa nauczycielka Władysława Skowron.
W 1956 roku powstało boisko w Rycerce Górnej, na którym rozegrano inauguracyjny mecz z Czarnymi Żywiec 26 czerwca. Zakończył się zwycięstwem drużyny z Rycerki Górnej 4-3. Później przy miejscowym LZS powstały sekcje łucznictwa i lekkiej atletyki. Najaktywniejsza była jednak sekcja narciarska. Z inicjatywy miejscowych działaczy na Zagrodzie na stoku Praszywki powstała skocznia narciarska, obok powstała mniejsza o punkcie krytycznym 20 m. Oficjalne otwarcie skoczni nastąpiło 15 lutego 1955 roku. Jednak po dwóch latach cały LZS rozpadł się.
W roku 1963 rozpoczęto obok szkoły w Kolonii budowę budynku gospodarczego. Jego budowa trwała trzy lata.
W roku 1963 powrócił z wojska Edward Wójcik, który został kierownikiem szkoły w Kolonii. Rok później ze szkoły odeszły nauczycielki: Zofia Stopka oraz Władysława Skowron, przybyła natomiast nauczycielka Urszula Burtok.
W roku 1966 szkolna młodzież przejęła opiekę nad obeliskiem upamiętniającym śmierć dowódcy grupy partyzanckiej "Awangarda" kapitana Waleriana Burzi "Jefremowa". W tym samym roku utworzono w szkole ósmą klasę, która posiadała salę lekcyjną w baraku. W roku 1967 w szkole uczyli nauczyciele: Edward Wójcik (kierownik szkoły), Maria Pietrzak, Maria Suława i Ludwika Popłowska. Później w miejsce Ludwiki Popłowskiej przybyła Maria Dziobek, która była wychowawczynią klasy I - II. W roku 1972 nastąpiły kolejne zmiany personalne. Odeszła Maria Sutocha, a pojawiły się nowe nauczycielki Helena Sobiecka i Maria Bury. W roku 1973 szkoła została odmalowana, ogrodzona.
W roku 1974/75 poziom szkoły w Kolonii został obniżony do klas I - IV. Klasy V - VI były dowożone do szkoły im. kapitana Zbigniewa Plewy w Rycerce Górnej. W tym samym czasie opuszcza szkołę dotychczasowy dyrektor Edward Wójcik oraz jego żona Jadwiga przenosząc się do szkoły w Nieledwi. Maria Bury przechodzi do szkoły im. kapitana Zbigniewa Plewy w Rycerce Górnej, zaś Helena Sobiecka wyjeżdża w nowosądeckie. Kierownictwo nad szkołą przejmuje Olga Matuska. Od roku szkolnego 1977/78 kierownictwo nad szkoła objął Stanisław Gołek.
W szkole w Rycerce Górnej Kolonii od roku 1972 utworzono w sezonie letnim schronisko młodzieżowe (Polskie Towarzystwo Schronisk Młodzieżowych).
W roku 1974 przy ołtarzu w kościele zmarł proboszcz ksiądz Józef Jura. Nową funkcję proboszcza zaczął sprawować ksiądz Jasek.
W okresie stanu wojennego została dobudowana zachrystia. Prace wykonywane były nocą, ponieważ na jej budowę nie było zezwolenia. Zbudowano także salkę katechetyczną.
Potem ksiądz Jasek został przeniesiony do Buczkowic, a na jego miejsce przyszedł ksiądz Góra, który sprawował posługę duszpasterską do roku 1985. Za jego "kadencji" dach kościoła został pokryty blachą, a także wykonano boczne ołtarze i stacje (rzeźby).
Od roku 1986 proboszczem w Rycerce Górnej jest ksiądz Stanisław Wardyński. W tym czasie zbudowano ołtarz polowy, zrobiono ogrodzenie wokół kościoła, parking, a także powiększono cmentarz.
Przez Rycerkę Górną i okolice przeszło kilka powodzi w roku 1813, 1902, 1906, 1908, 1927, 1934, 1937, 1957 i 1958. Następne dwie powodzie w lipcu i sierpniu 1971 roku zostały bardzo dobrze zapamiętane przez mieszkańców. Po ostatnich powodziach z września 1996 roku, a szczególnie z 9 lipca 1997 roku do dzisiaj można doszukać się śladów. 8 lipca 1999 roku przez tereny Soli, Kiczory, Rycerki Górnej, Dolnej i Rajczy przeszła powódź wraz z tornadem. Zniszczeniu uległy mostki, drogi, lasy oraz Park Gminy, który praktycznie przestał istnieć.
W okresie czterdziestolecia (1945 - 1985) miejscowość Rycerka Górna przeszła bardzo duże przeobrażenie. Powstała nowa szkoła podstawowa, licząca obecnie osiem sal lekcyjnych. Pierwszym kierownikiem tej nowej szkoły im. kapitana Zbigniewa Plewy był Wnętrzak, później Irena Jakubiec. Obecnie dyrektorem szkoły jest Irena Bogdał. W szkole uczy 15 nauczycieli. Obecni uczniowie mają możliwość nauki języków obcych: angielskiego i francuskiego.
Ponadto w szkole znajduje się sala informatyczna licząca dziewięć komputerów, drukarkę i ksero. W szkole znajdują się również: sekretariat, biblioteka, pokój nauczycielski, kancelaria, gabinet medyczny, gabinet Terapii Pedagogicznej, pracownia techniczna, oddział przedszkolny, świetlica środowiskowa, sala gimnastyczna (mała), dwie szatnie, prysznice. na wyposażeniu znajdują się pomoce naukowe z geografii, historii, matematyki, biologii, techniki oraz pomoce chemiczno - fizyczne.
Obok szkoły znajdują się również dwa mieszkania dla nauczycieli, dwa małe boiska oraz boisko piłkarskie po drugiej stronie ulicy.
26 września 1997 roku na terenie Rycerki Górnej zostały otwarte dwa przejścia w małym ruchu granicznym - Rycerka Górna Przełęcz Śrubita - Nowa Bystrzyca, Rycerka Górna Przegibek - Nowa Bystrzyca Vychylovka.
1 lipca 1999 zostało otwarte nowe przejście turystyczne - Rycerka Górna Wielka Racza - Oszczadnica Wielka Racza.
29 maja 1999 roku na szczycie Wielkiej Raczy odbyło się spotkanie czytelników słowackiego czasopisma turystycznego "Krásy Slovenska", które to spotkanie przybrało charakter polsko - słowackiego spotkania. Spotkanie zostało zorganizowane z inicjatywy słowackiego działacza turystycznego Milana Tomana, który był inicjatorem budowy platformy widokowej na szczycie Wielkiej Raczy. Platforma powstała jesienią 1997 roku.
Od 16 września 2000 roku na szczycie Bendoszki Wielkiej (1144 m) wznosi się Jubileuszowy Krzyż Ziemi Żywieckiej o wysokości 23,5 m.
Prawdopodobnie w roku 2001 zostanie wydłużona linia autobusowa z Rycerki Górnej Kolonii do Rycerki Górnej Roztoki o długości około 1 km.
Współcześnie Rycerka Górna stawia na rozwój turystyki. Przez specjalistów została zakwalifikowana do II strefy, tzw. "ciszy". Związane jest to z położeniem na terenie Żywieckiego Parku Krajobrazowego, który powstał w roku 1986.

O NAZWACH

RYCERKA (GÓRNA i DOLNA) oraz nazwa RYCERZOWA (WIELKA i MAŁA) Drugi człon nazwy Górna lub Dolna odróżnia od siebie obie miejscowości oraz określa ich położenie topograficzne. Dzisiaj są to dwie osobne miejscowości, lecz dawniej mianem Rycerka określano tylko Rycerkę Dolną, zaś Rycerka Górna nosiła nazwę Radeczka. Kronikarz Andrzej Komoniecki w swoim Dziejopisie Żywieckim, wspominanym już w poprzednim numerze, tak oto wyjaśnia tę nazwę: "Rycerka od rzeki Rycerki, która spod hale Rycerzowej wykapem płynie, zowie się". Natomiast Ludwik Delaveaux, właściciel Rycerki w latach 1808-1847, podaje taką oto legendę: "Jest tradycya miejscowa, że jeden z rycerzy, zapędziwszy się w lasy tutejsze za łanią, zbłąkał się, a nie mogąc drogi przez długi czas znaleźć, wycieńczony na siłach polecił się Matce Boskiej, odmawiając na jej chwałę godzinki, poczem obaczył z dala światło, które go na drogę poprowadziło, a na tej drodze znalazł jasnemi promieniami otoczony obraz, który zabrał, i królowi swemu jako godło szczęśliwie mającej wypaść wyprawy ofiarował". Osada Ryczerka jest zaznaczona na Mapie Księstwa Oświęcimsko-Zatorskiego z 1676 r. Warto dodać jeszcze, że Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich wymienia na określenie miejscowości także formy Ryceszka oraz Rycneska. Nazwę tę utworzono bowiem od nazwiska lub przezwiska Rycerz. Z przedstawionych postaci nazwy możemy wnioskować, że nazwa Rycerka jest nazwą wtórną, że opiera się na wcześniejszej nazwie przymiotnikowej Rycerska (rodzaj żeński; porównaj też nazwę Potok Rycerski - rodzaj męski) i że pierwotnie była nazwą wodną, przeniesioną później na pobliską miejscowość. Należy tu wyjaśnić, że nazwą Rycerka określano dawniej potok, który nosi dzisiaj na mapach nazwę Rycerki i wypływa spod góry Wielkiej Rycerzowej (nie należy mylić go z potokiem, noszącym dzisiaj także nazwę Rycerka, który wypływa spod Wielkiej Raczy, a który dawniej nosił nazwę Radeczka). Nazwa szczytu Wielkiej Rycerzowej (oraz Małej Rycerzowej) jest nazwą dzierżawczą, wskazującą na przynależność np. tamtejszej hali do osoby noszącej nazwisko lub przezwisko Rycerz. Można więc zaproponować następujący schemat procesu powstawania nazw bezpośrednio lub pośrednio związanych z nazwą osobową Rycerz: Rycerz (nazwisko) > Rycerzowa (hala, góra) jako nazwa dzierżawcza > Rycerska (rzeczka) lub Rycerski (potok) > Rycerka (rzeczka) > Rycerka (osada). Przymiotnik Rycerska (rzeczka) miał zatem z początku charakter topograficzny, ponieważ oznaczał kierunek, skąd płynie omawiana rzeczka, czyli spod hali Rycerzowej. Warto dodać, że również po stronie słowackiej spotykamy podobne nazwy jak np. Rycierky czy Podrycierova, będące przysiółkami Wychylówki (dzielnica Nowej Bystrzycy), położonej na południe od Wielkiej Rycerzowej. Nazwa szczytu Wielka Rycerzowa (1226 m n.p.m.), jak już wspominaliśmy, pochodzi od nazwiska (przezwiska) Rycerz. Pierwotnie jednak nazwa ta odnosiła się wyłącznie do oznaczenia znajdującej się na tej górze hali, zaś sam szczyt nosił prawdopodobnie nazwę Bukowina (pod takim określeniem znają ją m.in. Słowacy), którą to możemy spotkać często na mapach, jako inne określenie omawianej góry. Określenia Mała i Wielka jest często spotykane w nazewnictwie górskim, gdyż nadaje się je zwykle sąsiadującym obiektom topograficznym. Oba wspomniane szczyty otrzymały je w celu odróżnienia zaraz po II w. św. Nazwisko Rycerz, które było znane już w 1446 (Stanislaus Riczers), należy niewątpliwie łączyć ze słowem rycerz, pochodzącym z języka niemieckiego (Ritter = jeździec). Wyraz ten został zapożyczony do języka polskiego jako tzw. wyraz pospolity i odpowiednio przystosowany, np. przez zmianę niemieckiego -r na polskie -rz . Kiedy użyto go w funkcji nazwy osobowej czy miejscowej, nie było już odczuwane jako obce i dlatego nazwę Rycerowa czy Rycerka możemy uznać za polskie, bo zbudowane jest za pomocą polskich procesów słowotwórczych. 
KOLONIA
Kolonia to przysiółek Rycerki Górnej, który jako odrębna osada został założony dopiero w 1873 r. przez austriackich osadników ze Steiemarku, sprowadzonych tu do prac leśnych przez administrację dóbr Albrechta Habsburga. Nazwę Kolonia nadawano często nowopowstałym osadom, oddalonym zwykle od centrum wsi i obsadzonym świeżo sprowadzonymi na ten teren osadnikami, jak to miało miejsce również w przypadku omawianego przysiółka Rycerki Górnej. Pozostałością po sprowadzonych kolonistach są dzisiaj, spotykane wśród ludności naszego regionu, austriackie nazwiska. 
BANIA
Ponieważ na Żywiecczyźnie istniało kilka kopalń, dostarczających rudę żelaza do huty w Węgierskiej Górce, W. Midowicz łączy tę nazwę z węgierskim słowem banya, który oznacza kopalnię i w związku z tym można by przypuszczać, że mieszkańcy naszego regionu mogli zapożyczyć ten wyraz od Węgrów. Nazwę wielu gór, noszących miano Bania należy raczej jednak łączyć z baniastym kształtem takiego wzniesienia. 
BENDOSZKA
Nazwa tego szczytu (Wielka Bendoszka 1142 m n.p.m.) pochodzi od nazwiska (przezwiska) Bendoch lub Bendosz, czyli prawdopodobnie od jednego z gospodarujących tam baców. Niewykluczone, że może ona pochodzić od nazwiska właściciela np. polan lub lasów na tej górze. Na mapach i w wielu przewodnikach turystycznych mylnie jest zapisywana jako Będoszka. 
OBŁAZ
Jest to szczyt (1033 m n.p.m.) w północnym grzbiecie Wielkiej Raczy, będący bardzo stromym wygarbieniem. Nazwa wzięła się zapewne od tego, że w czasach jeszcze przed I w. św. "obłaziło" się tę stromiznę łagodną ścieżką po węgierskiej stronie. 
PRZEGIBEK
Przegibkiem (1126 m n.p.m.) nazywamy górę, położoną na południu naszej gminy pomiędzy Bendoszką Małą a Majowem. Tak naprawdę góra ta nosi nazwę Bania, natomiast Przegibek to nazwa przełęczy między wspomnianą Banią a Bendoszką Wielką. Z racji obecności schroniska turystycznego nazwa Przegibek, jako określenie właśnie tej góry, utrwaliła się wśród turystów oraz w licznych przewodnikach książkowych. Na terenie Beskidów i Tatr notuje się wiele takich nazw, jak chociażby Przegib, Przehyba, Prehyba, Przehybek oraz takie jak Prechyba, Przechyba, Przechyby. Nazwy tego typu odnoszą się do terminu topograficznego przegib, który znaczy tyle co "siodło, przełęcz w górach", zaś na Podhalu przegiby to "skały, formą zewnętrzną przypominające siodła". W Beskidzie Śląskim przegibkiem określa się "zgięcie kolana". W literackim języku polskim przegib, przegub oznacza "przegięcie, skręt". Niewykluczone, że powyższe nazwy należy łączyć ze znanym w gwarze żywieckiej słowem chybać czyli "rzucać, skakać, ruszać, chwiać się", lub przechybać "przerzucić". Zatem te dwa określenia siodeł górskich przegiba i przechyba należy uznać za synonimy, odnoszące się do identycznych lub podobnych obiektów geograficznych. Być może mnogość form z h i ch powstaje wskutek braku rozróżnienia dźwięczności między tymi głoskami w języku polskim. Zaś nazwę Bania można by wywodzić ją od słowa bania, co wiąże się z baniastym kształtem tego wzniesienia. W. Midowicz łączy jednak tę nazwę z istnieniem w XIX w. na południowych stokach góry, będących we władaniu węgierskim, małej kopalni rudy żelaza (węg. banya = kopalnia). 
PRASZYWKA
Praszywka Wielka (1043 m n.p.m.) i Praszywka Mała (974 m n.p.m.) to dwie sąsiadujące ze sobą góry, położone na południe od centrum Rycerki Górnej. Praszywkę wspomina m.in. A. Komoniecki przy opisywaniu granic Państwa Żywieckiego, a także Księga sądowa Państwa Żywieckiego, w której czytamy w 1691 r. o "mieyscu nazwanym Praszywka". W niektórych opracowaniach naukowych możemy się spotkać z próbą tłumaczenia tej nazwy z języka rumuńskiego. Praszywka miałaby zatem wywodzić się od słowa prăşitúră, które oznacza "zaorane pole, okopowisko" lub od prăşí, czyli "orać, zaorać, okopywać". Nazwa ta ma jednak pochodzenie słowiańskie i jej odpowiednik znajdujemy m.in. w języku słowackim, w którym istnieją wyrazy prašivý, prašivka na określenie "niejadalnego grzyba", który to grzyb nazywany jest u nas parszywym. Postać praszywy tłumaczy się poprzez przyjęcie zapożyczenia ze słowackiego, bo w naszym języku mamy odpowiednik parszywy, pochodzący od słowa parch. Słowo praszywy występuje także w gwarze żywieckiej na oznaczenie wszelakich zepsutych, zgniłych, niedojrzałych lub uszkodzonych owoców czy warzyw, a także zarażonych, chorych zwierząt i tak np. praszywy lis to wściekły lis. M. Karaś podaje tłumaczenie tej nazwy, zasłyszane od jednego z mieszkańców Rycerki Górnej, które pokrywa się z językoznawczą interpretacją nazwy: "Prasywka, bo z tej struny jest prasywo. Bo jak kuń dostanie prasywine na siebie, to złazi z niego kudła. Una jest tez prasywo, bo ta na wiyrku nic nie rośnie". Nazwa Praszywka mogła zatem dawniej oznaczać górę, porośniętą praszywkami, czyli niejadalnymi lub trującymi grzybami, bądź po prostu nieurodzajną w glebę górą, na której w momencie powstawania nazwy mało co rosło. 
ŚRUBITA 
Śrubita kojarzy się z halą górską, rezerwatem przyrody, lecz głównie ze szczytem (1032 m n.p.m.). Jest to nazwa pochodzenia słowackiego (słowacki rozwój samogłoski nosowej), w której zamiast -ą- pojawia się -u-. Pochodzi ona od słowa srąb (w języku słowackim srub), który dawniej oznaczał zrąb, wyrąb czyli miejsce po zrąbanym, wyrąbanym lesie.

PERSPEKTYWY ROZWOJU

Rycerka Górna jako miejscowość turystyczna została zaliczona do II strefy tzw. "ciszy" na terenie gminy Rajcza, co zapisane zostało w "Strategii Rozwoju Gminy Rajcza do roku 2015". Związane jest to z położeniem tej miejscowości na terenie Żywieckiego Parku Krajobrazowego.
Dziesięć szlaków turystycznych przebiegających i krzyżujących się na terenie tej miejscowości, a przede wszystkim przejście turystyczne, dwa przejścia w małym ruchu granicznym i trzy wyciągi narciarskie powodują, ze pod względem turystycznym ma Rycerka Górna wiele do zaproponowania. Na jej terenie znajdują się dwa schroniska PTTK (Wielka Racza i Przegibek) oraz dwa schroniska młodzieżowe PTSM (Oźna i Kolonia). Co prawda baza noclegowa i gastronomiczna nie jest jeszcze wystarczająca, ale w przyszłości ma powstać jeszcze kilka pensjonatów.
W roku 1999 został przedstawiony przez prywatnego inwestora plan zagospodarowania Rycerki pod względem infrastruktury turystycznej m. in. budowa siedmiu nowych wyciągów, w tym krzesełkowego Kolonia - Bendoszka Wielka - Muńcuł, trzech nowych hoteli, jednak ze względu na położenie w Żywieckim Parku Krajobrazowym został odrzucony.
Stawiająca na turystykę Rycerka Górna ma ogromne szanse poprzez przejście turystyczne, gdzie po słowackiej stronie ma zostać wydłużony wyciąg krzesełkowy w ten sposób, aby dochodził praktycznie pod sam szczyt Wielkie Raczy. Podniosłoby to niezwykle atrakcyjność tego rejonu.
Widać, że w Rycerce Górnej zaczyna rozwijać się również coraz bardziej popularna agroturystyka z pełnym pakietem świadczeń, tzn. kuligi, ogniska, konne przejażdżki.
W przyszłości mają pojawić się znakowane ścieżki rowerowe (Zwardoń - Magura - Wielka Racza, Wielka Racza - Przegibek - Rycerzowa, Rycerka Górna Kolonia - Przełęcz Przysłop Potócki - Dolina Potoku Rycerek), a także znakowane szlaki dla konnych przejażdżek.
Różnorodność oferty Rycerki Górnej, a przede wszystkim bezpośredni kontakt z przyrodą powinien sprawić, że powinna stać się to miejscowość atrakcyjna turystycznie. Jednak z przeznaczeniem jako II strefa (na obszarze gminy Rajcza I strefę turystyki kwalifikowanej stanowi Zwardoń, natomiast III strefę uzdrowiskowo - leczniczą Sól).

GWARA I KULTURA


GWARA

Gwara górali Rycerki Górnej należy do dialektu małopolskiego gwary żywieckiej o charakterze podhalańskim (związane jest to z akcentem padającym na pierwszą sylabę czyli tzw. inicjalnym).
W związku z szybkim procesem zanikania gwary oraz dużego wpływu języka literackiego gwara żywiecka uległa rozbiciu na trzy odrębne gwary - gwara raczańska należy do trzeciego pasma południowo - zachodniego (tzw. pasmo Beskidu Raczańsko - Pilskiego), w którym zachowała jeszcze stosunkowo dużo ze swej przeszłości. Gwara ta charakteryzuje się przede wszystkim:

- zwężeniem, cofnięciem oraz zaokrągleniem pochylonego a, powodującego przejście - a w o , np.: corny, jo, mo
- przejściem przed i kontynuantu staropolskiego ă krótkiego w o w drugiej os. liczby poj. oraz 1 i 2 os. liczby mnogiej trybu rozkazującego, np.: cekoj, cekojme, cekojcie oraz w przysłówkach, np.: dziśoj, tutoj
- zwężeniem pochylonego e, powodujące przejście w y, zarówno po spółgłoskach twardych, miękkich, jak i funkcjonalnie miękkich, np.: syr, mlyko, cyl
- rozszczepieniem nosówek, kontynuanty nosówkowe występują w postaci grup samogłoskowo - spółgłoskowych (również przed spółgłoskami szczelinowymi), np.: pocontek, gyńś
- dysymilatywnym zastępowaniem przyimków v , z przez ve, ze, mające na celu oddzielenie tych przyimków od spółgłosek - z, ź, ž, s, ś, š, f, fi, v, vi rozpoczynających następny wyraz, co zapobiegało asymilacji i spłynięciu się tych głosek, np.: ze zyta, ve Varsavie
- przejściem dz w z , np.: zban, zvon
- przejściem dziąsłowych szczelinowych i afrykat sz, cz, ż, dż w zębowe s, c, z, dz czyli proces mazurzenia, np.: zyto, corne, scyry
- przejściem wygłosowego -ch w -k i to zarówno w odmianie imiennej, np.: tyk, dobryk, nasyk, piyknyk, złotyk, jak i w odmianie werbalnej - w formach czasu przeszłego, np.: byłek ,byłok, robiłek
- występowaniem labializacji nagłosowej oraz śródgłosowej samogłoski o, np.: łon, łoko, łocy, łokno
- występowaniem labializacji nagłosowej samogłoski u , np.: łul
- występowaniem końcówki bezokolicznika zamiast ogólnopolskiego -ć to -j, np.: byj, daj
- w gwarze Rycerki Górnej (typ podhalański) - akcent ma charakter inicjalny czy ustalił się na pierwszej sylabie

(uwaga - zapis gwarowy nie jest zapisem w systemie fonetycznym!)

FOLKLOR, SZTUKA I KULTURA LUDOWA

DAWNY UBIÓR GÓRALI

Etnograficznie, językowo i kulturowo górale z Rycerki Górnej zaliczani są do górali żywieckich. Ich stroje wykonywano przede wszystkim z produkowanych na miejscu materiałów - płótna lnianego i sukna wyrabianego z wełny oraz ze skóry.

MĘŻCZYŹNI

Strój męski stanowiła koszula, spodnie z sukna, wierzchnie sukienne okrycie oraz filcowy kapelusz. Uzupełnieniem stroju był szeroki skórzany pas. 
Spodnie z białego sukna były wąskie, u dołu nogawek posiadające rozcięcie ułatwiające ubieranie. Posiadały jeden przypór z prawej strony obszyty najczęściej czarnym sznurkiem. Szew boczny był wzmocniony przy pomocy wszytego pasa czarnego sukna. 
Wierzchnie sukienne okrycie noszono brunatne lub czarne ozdobione wielobarwnym pasem haftu obiegającym krawędzie przodów i podkrój szyi.
Kapelusze miały szerokie rondo.
Pasterze nosili przez cały rok półkożuszki bez rękawów, nierzadko odwrócone włosem na wierzch.

KOBIETY

Strój kobiecy to obok koszuli i halki wykonanych z płótna, najczęściej płócienna spódnica, gorset lub rodzaj kaftanika (starsze kobiety) i zapaska. Mężatki ponadto nosiły na głowie czepiec nakryty chustką.
Koszule kobiece (bluzki) szyte były z płótna lnianego, w stroju odświętnym cienkiego i starannie wybielonego. Ubierano je na rodzaj dziennej koszuli, dopasowaną do figury, przytrzymywaną jednym biegnącym ukośnie ramiączkiem. Najdawniejsza była krótka do pasa bluzka z krótkimi bufiastymi rękawami.
Spódnice były początkowo szyte z lnianego samodziału, farbowane domowym sposobem
Pod spódnice ubierano płócienne halki dołem wykańczane haftowanym szlakiem.
Gorsety najczęściej szyte były z sukna. Zdobił je skromny haft z przodu i na plecach, w postać kwiatowej gałązki.
Zapaski szyto z płótna i atłasu. Płócienne zapaski zdobił biały haft roślinny.
Nieodłącznym elementem stroju kobiecego były korale i wełniane chustki w kwiaty lub białe cienkie, nierzadko haftowane.
Strój codzienny był o wiele skromniejszy, ograniczający się w zasadzie do płóciennej koszuli, spódnicy i zapaski. Strój zwłaszcza kobiecy, zróżnicowany był także ze względu na wiek i stan właścicielki. Inaczej ubierały się panny, inaczej młode mężatki, inaczej stare kobiety.
Na nogach zarówno mężczyźni jak i kobiety nosili kierpce ubierane na sukienne onuce. Zimą noszono różnego rodzaju kożuchy.

DAWNE OBRZĘDY I ZWYCZAJE GÓRALI

Obrzędy doroczne i rodzinne, świat wierzeń i folklor noszą wyraźnie cechy kultury pasterskiej. Okres Bożego Narodzenia to kolędowanie. W grupach kolędniczych, które chodziły po wsi, występują często maszkary zwierzęce o symbolicznym, magicznym znaczeniu, podobnie jak w obrzędach ostatkowych. Związane są one z magią płodności. Z kolei na Nowy Rok po wsi chodziły tzw. Dziady.
W wigilię świętego Wawrzyńca (9 sierpnia) palono na wierzchołkach gór ogniska umieszczone na rusztowaniu z drewna. Ognie te nazwano Wawrzyńcowe Hudy.
Szereg zwyczajów i zabiegów magicznych związanych jest na tych terenach również z redykiem wiosennym i jesiennym, a także z gospodarstwem na hali.
Większość wspomnianych tu obrzędów można obecnie zobaczyć prawie wyłącznie jako inscenizacje prezentowane przez zespoły regionalne.

GEOLOGIA

BUDOWA GEOLOGICZNA

Rycerka Górna geologicznie należą do Karpat Zewnętrznych i zbudowane są na pofałdowanych skałach fliszowych. Należą one do płaszczowiny magurskiej i są odporne na niszczenie piaskowca magurskiego o miąższości dochodzącej nawet do 2000 m, a mniej odporne na piaskowce inoceramowe, zlepieńce i mało odporne łupki.
Grzbiety górskie mają tu charakter grzbietów inwersyjnych i monoklinalnych. Dna dolin często są założone na starszych skałach wypiętrzonych ku górze, na ogół o małej odporności.
Wyniosłe i strome grzbiety budują zaś "grzbietotwórcze", młodsze i bardziej odporne piaskowce magurskie, zwłaszcza warstwy o lepiszczu krzemionkowym. Warstwy te wypełniają wklęsłości fałd geologicznych lub ułożone są skośnie. 
W miejscach, gdzie mało odporne na niszczenie skały zajmują dużą powierzchnię, wykształciły się szerokie i głębokie doliny, a także przełęcze na grzbietach. Tam, gdzie skały te występują na niewielkiej powierzchni, doliny są wąskie, a grzbiety bardzo strome. Dużą rolę w uformowaniu tego obszaru odegrały uskoki tektoniczne, wzdłuż których wykształciły się niektóre doliny i przełęcze, w takich obszarach występują źródła mineralne, zasilane z głębokiego podłoża. W efekcie obszar Rycerki Dolnej i Górnej ma typowo górskie cechy. Stoki grzbietów są strome, zwłaszcza w ich górnej części.

BUDOWA MORFOLOGICZNA

Rycerka Górna leżą na jednostce morfologicznej grupy Wielkiej Raczy. W grupie tej przeważa typowy widlasty układ grzbietów : od głównego wododzielnego i zarazem granicznego grzbietu o przebiegu wschód - zachód odchodzą prostopadle grzbiety boczne, oddzielone od siebie głębokimi V - kształtnymi dolinami.
Morfologia Rycerki Górnej jest typowa dla polskich Beskidów. Profil wszystkich grzbietów charakteryzuje się odcinkami stromymi. Grzbiety górskie zabudowane ze skośnie ustawionych warstw skalnych mają charakter grzbietów monoklinalnych lub nawet grzbietów typu kuesty.
Stoki grzbietów są na ogół monotonne i na długich odcinkach opadają jednostajnie. W dnach dolin występują terasy rzeczne położone kolejno coraz wyżej nad korytami potoków. Powstały one przez cykliczne wcinanie się rzek i potoków w dno doliny. Są to zatem pozostałości dawnego dna doliny, które jako miejsca płaskie wykorzystywane są przez osadnictwo.

KLIMAT

Nad obszar Rycerki Górnej napływa głównie powietrze polarno - morskie. Przeważają wiatry południowo - zachodnie i południowe, w dużym stopniu wymuszone orografią terenu. Należą do umiarkowanie silnych, a południowe mają często charakter wiatru halnego. Liczba dni pogodnych maleje od ponad 50 w roku w dnach dolin do poniżej 30 na wysokości ponad 800 m n. p. m. W zależności od wysokości wyróżnia się cztery piętra klimatyczne, które pokrywają się z wykształconymi tu piętrami roślinnymi. W przypadku Rycerki Górnej występują trzy piętra:

- klimat umiarkowanie ciepły
Panuje do wysokości ok. 700 m. Średnia temperatura roczna waha się tu od +6° Celsjusza do +8° Celsjusza. Roczna suma opadów dochodzi do 1000 mm. W dolinach, w pobliżu potoków może występować zamglenie, nasilające się późną wiosną i latem. Jesienią i zimą, w czasie bezwietrznej pogody można obserwować ciekawe zjawiska - inwersje temperatury. Wówczas tworzą się tzw. zmrozowiska - chłodne powietrze nasycone mgłą gromadzi się w dolinach górskich. Szczyty gór pozostające w masach cieplejszego powietrza wynurzają się z morza mgieł, tworząc wspaniałe, niezapomniane widoki. Pokrywa śnieżna może utrzymywać się od połowy listopada do końca marca. W ostatnich latach jednak trafiają się liczne okresy bezśnieżne.

- klimat umiarkowanie chłodny
Panuje na grzbietach górskich na wysokościach od 700 m do 1080 m, gdzie roczna temperatura waha się od +4° Celsjusza do +6° Celsjusza. Północne i północno -zachodnie wiatry przynoszą masy wilgotnego powietrza, które na stokach górskich dają obfite opady deszczu i śniegu. Roczna suma opadów wynosi 1000-1500 mm. Wiosną i jesienią zdarzają się wiatry halne (południowe), przynoszące radykalną zmianę pogody w zimie odwilż, a latem znów intensywne deszcze. Śnieg przeważnie pojawia się w pierwszej połowie listopada. Pokrywa śnieżna może przekraczać pół metra grubości i utrzymuje się na południowych stokach do połowy marca, a na północnych nawet do połowy kwietnia. W ciągu kilku ostatnich lat występowały łagodniejsze zimy z malejącymi opadami śniegu.

- klimat chłodny 
Panuje na grzbietach górskich na wysokościach od 1080 m do 1236 m, gdzie roczna temperatura waha się od +2° Celsjusza do +6° Celsjusza. Roczna suma opadów przekracza 1500 mm. Masy wilgotnego powietrza, które powodują bardzo obfite opady deszczu i śniegu. Pokrywa śnieżna może zalegać nawet od połowy października aż do połowy, a nawet końca kwietnia. Grubość pokrywy śnieżnej może dochodzić do 150 cm, a niejednokrotnie przewyższa tę liczbę. W ciągu kilku ostatnich lat występowały łagodniejsze zimy z malejącymi opadami śniegu.

ROŚLINNOŚĆ

Szata roślinna nosi wyraźnie piętno wielowiekowej działalności i gospodarki człowieka. Największe zmiany i przekształcenia spowodowało osadnictwo zajmujące pod zabudowę i pola uprawne niższe, mniej strome części stoków górskich i dna dolin. Pozostałe partie lasów uległy daleko idącym przekształceniom związanymi z XIX wieczną gospodarką leśną poprzez rozmieszczenie drzewostanu świerka.
Nad potokami zachowały się małe fragmenty olszyn, a na kamieńcach można spotkać kępy lepiężnika wyłysiałego o dużych okrągłych liściach. Jego białożółte kwiatostany pojawiają się bardzo wczesną wiosną zaraz po stopieniu śniegu.
Na Wielkiej raczy występuje karłowaty las, którego wzrost hamowany jest przez ostry klimat, a silne wiatry deformują jego konary. Występują tu także wysokogórskie gatunki ziołorośli takie jak omieg górski, miłosna górska, jaskier platonolistny, ciemiężyca zielona.
Na terenie Rycerki Górnej wyróżnia się dwa piętra roślinne:

- regiel dolny
Występuje na wysokości od 630 m do 1100 m. Charakterystyczne dla regla dolnego na tym obszarze jest występowanie pól uprawnych. Nie dominują tu jak niegdyś lasy bukowe. Buczyna karpacka zastąpiona została świerkiem i tylko niewielkie jej powierzchnie można jeszcze gdzieniegdzie spotkać. W tych miejscach runo leśne obfituje w kilka gatunków żywców oraz bardzo licznie występujące rośliny takie jak: żywiec gruczołowaty, żywiec cebulkowy o kwiatach fioletowych, żółto kwitnący żywiec dziewięciolistny. Masowo rosną : szczyr trwały, rzeżucha trójlistkowa, marzanka wonna, gwiazdnica gajowa, przetacznik górski i tojeść gajowa. Rzadziej trafiają się pięknie kwitnąca lilia złotogłów oraz wczesnowiosenne gatunki : wawrzynek wilczełyko, śnieżyczka przebiśnieg i kokorycz pusta. Tam gdzie buczynę zastąpił świerk, występują jeszcze dość spore domieszki jodły oraz pojedyncze buki i jawory. Na tych terenach występuje tzw. świerk istebniański, który osiąga ponad 40 m. wysokości. 
Poszycie leśne jest jednak bardzo ubogie, pokryte dużymi ilościami igliwia, spod którego wyrastają paprocie i borówka czarna. Z krzewów spotyka się wiciokrzew czarny, jarzębinę, dziki bez.

- regiel górny
Występuje na wysokości od 1100 m n.p.m. do 1236 m n.p.m. Charakterystyczne dla regla górnego na tym obszarze jest występowanie zespołu boru świerkowego, który charakteryzuje się bujnym i urozmaiconym runem. Na suchych grzbietach dominuje borówka czarna i trzcinniki. Na wilgotniejszych stokach przeważa runo paprociowe z wietlicą alpejską, narecznicą szerokolistną i krótkoostną. Towarzyszą im liczne inne gatunki acidifilne, jak np. podbiałek alpejski, siódmaczek wiosenny, szczawik zajęczy oraz mchy.

Flora koło potoków ma typowo zachodniokarpacki charakter. Znamienną cechą jest stosunkowo duży udział roślin wysokogórskich związanych z polanami i śródleśnymi 
źródliskami. Są to np. tojad mocny, jaskier platonolistny o białych kwiatach, omieg górski, modrzyk alpejski, rzeżucha Opiza, marchwica zwyczajna, starzec górski, wiechlina Chaixa, ciemiężyca zielona, szczaw alpejski, tymotka alpejska, szrota drobna, pięciornik złoty, fiołek dwukwiatowy.
Liczne są gatunki górskie typowe dla lasów, np. żywiec gruczołowaty, dziewięciolistny, paprotnik kolczysty, przetacznik górski, tojeść gajowa, podbiałek alpejski, wietlica alpejska, miesiącznica trwała, parzydło leśne. Niektóre gatunki górskie typowe dla pięter leśnych są charakterystyczne dla polan pasterskich, jak np. szafran spiski zwany popularnie krokusem.
Interesującą grupę tworzą gatunki z rodzin storczykowatych. Dość pospolity na młakach i mokradłach jest storczyk plamisty. Na łąkach często spotykamy podkolana białego, ozorkę zieloną i gółkę długoostrogową o pięknych różowych kwiatostanach. Do rzadkości należą stanowiska kruszczyka błotnego oraz storczyka bzowego i bladego.
Na silnie nasłonecznionych grzbietach górskich spotyka się szereg przedstawicieli rzadkich roślin ciepłolubnych. Należy do nich oman szlachtawa, chaber austriacki, czyścica stożyszek, dzwonek brzoskwiniolistny, fiołek kosmaty, pięciornik omszony, koniczyna alpejska i wierzyczka gładka. Na stertach kamieni występuje typowo skalna roślina - rojnik pospolity.
Na stromym wschodnim zboczu Wielkiej Raczy, na wysokościach od 800 m do 1000 m rośnie i podlega ochronie las dolnoreglowy o drzewostanie bukowym, z domieszką jodły i jaworu w wieku 150 - 170 lat. Rosną tu jodły osiągające 4 m obwodu w pierśnicy; runo leśne obejmuje bogaty skład florystyczny. Sam szczyt Wielkiej Raczy obrzeżony buczyną, która na wysokości w walce z wiatrami karłowacieje i przybiera fantastyczne kształty, podobnie jak na brzegach połonin bieszczadzkich. Jeszcze starszy drzewostan złożony z jodeł, 
Warto wspomnieć o rosnących w lasach Rycerki Górnej grzybach jadalnych. Najpospolitsze to podgrzybek brunatny. W lasach świerkowych występuje borowik prawdziwy, kurka oraz opieńka miodowa (szkodnik świerka). Na skraju lasów i na polanach pojawia się czasem rydz prawdziwy, w cieniu modrzewi rośnie maślak żółty, zaś w brzozowo - osikowych zagajnikach różne gatunki koźlarzy.
Zespoły łąkowe najczęściej występują wśród lasów na większych spłaszczeniach zboczowych. Polany te w większości spełniają rolę pastwisk, a czasem znajdują się na nich także kośne łąki górskie. Polany powstały najczęściej poprzez działalność człowieka. Roślinność porastająca polany jest uboga, największe rozprzestrzenienie zajmuje bliźnianka wyprostowana, zwana przez miejscową ludność "psią trawką" oraz mietlica zwyczajna. Polany powstałe w wyniku osuwisk mają glebę zakwaszoną, a roślinność kwaśnolubną. Łąki występują w dnach dolin na terenach zwykle podmokłych. W związku z tym występują tu rośliny z rodziny sitowych i turzycowatych. Rosną one także na krawędziach wyższych teras.

ŚWIAT ZWIERZĘCY

Dawna różnorodność i bogactwo świata zwierzęcego należy dziś już niemal do wspomnień. Z ptactwa nad Sołą wśród wierzb można spotkać zimorodka, łozówkę oraz brodziec piskliwy. Występują także nad potokami wśród łopianu zapluszcze, pluszcz kordusek i pliszka górska. Z górskich ptaków trzeba wymienić siwerniaka pojawiającego się na halach. Nad potokami żyją : pluszcz i pliszka górska. Pluszcz jest łatwy do rozpoznania po dużej białej plamie na piersi. Przelatuje i często nurkuje w poszukiwaniu larw owadów wodnych i skorupiaków. Pliszka poluje najczęściej na unoszące się w powietrzu owady.
Natomiast element borealno - górski, typowy dla gór i lasów dalekiej północy, reprezentują : orzechówka, dzięcioł trójpalczasty, drozd obrożny, orzechówki, sikorki, sójki czy zięby. Ale najbogatsze w ptactwo są lasy regla dolnego, dla którego charakterystycznymi gatunkami są - orzechówka, sójka, zięba zwyczajna, czyż, trznadel, sikorki, drozd obrożny, kos, rudzik, gil, dzięcioł zielony, czarny i rzadki trójpalczasty (na Wielkiej Raczy). Kilka stanowisk ma puchacz, częsta jest sowa uszata, a z drapieżnych ptaków kobuz, myszołów, jastrząb gołębiarz i kania ruda. Na Wielkiej Raczy czasem można podpatrzyć głuszca, dość częste są pięknie ubarwione jarząbki, które fruną nieraz stadkiem w gęstwinę, a z innych mieszkańców górnoreglowej świerczyny, lubiąca jego ponury spokój sikorka sosnówka, krzyżodziób świerkowy i mysikrólik.
Zachowała się interesująca fauna typowa dla Karpat Zachodnich. Elementem dominującym są gatunki szeroko rozpowszechnione, zarówno w górach jak i na niżu. Gatunki typowo górskie, tj. związane w swym występowaniu wyłącznie lub głównie z obszarami gór, są mniej liczne, ale bardziej charakterystyczne dla opisywanego obszaru. Najliczniej spotykamy je wśród drobnych zwierząt bezkręgowych : owadów (np. motyl górówka, trzmiel, chrząszcze), ślimaków (np. pomrów błękitny, źródlarka karpacka), robaków obłych (np. wypławek alpejski) i wiele innych. Łatwiejsi do rozpoznania są przedstawiciele górskich płazów i gadów należących grupy zwierząt kręgowych. W kałużach i rowach z wodą przebywa kumak górski. Ten mały płaz jest łatwy do rozpoznania po donośnym smętnym kumkaniu oraz brązowym kolorze górnej strony ciała i jaskrawożółtych i stalowoniebieskich plamach na brzuchu. Z innych płazów dość pospolita jest ropucha zwyczajna i żaba trawna. 
Z płazów ogoniastych typowa dla gór jest salamandra plamista. Ten niezdarnie poruszający się czarny jaszczur z dużymi żółtymi lub pomarańczowymi plamami na ciele przebywa w sąsiedztwie potoków w miejscach wilgotnych. W wodach stojących trafiają się dwie typowe górskie traszki : traszka karpacka, która jest endemiczna dla karpat oraz traszka górska odznaczająca się pięknym ubarwieniem. Jej grzbiet jest przeważnie koloru ciemno - błękitnego, a strona brzuszna intensywnie żółto - pomarańczowa. 
Można spotkać jaszczurkę żyworodną, jaszczurkę zwinkę, która spotykana jest na nasłonecznionych zboczach i suchych łąkach. Z rzadka można spotkać padalca czy zaskrońca, a także żmiję zygzakowatą.
Kilka gatunków górskich spotykamy wśród ryb zamieszkujących bystre potoki. Są to : pstrąg potokowy i strzelba.
Dominującą rolę w faunie odgrywają na tym terenie zwierzęta leśne. Wśród ptaków, to duże drapieżniki : myszołów zachodni, pustułka, krogulec, kruk, puszczyk. W matecznikach leśnych przebywają nieliczne już osobniki głuszca. Częsty jest drugi przedstawiciel kuraków - jarząbek. W starych drzewostanach żyje bardzo dużo drobnych ptaków śpiewających, które najchętniej zakładają gniazda w dziuplach spróchniałych drzew.
Ssaki kopytne reprezentuje okazały jeleń karpacki, pospolity dzik i sarna. Ze zwierząt drapieżnych pospolity jest lis, rzadziej trafiają się borsuk i kuna leśna, a także ryś i żbik. Na co dzień można tutaj spotkać także zające czy tchórze.
Od lat osiemdziesiątych żyje w okolicznych lasach kilka wilków. Stałym mieszkańcem stał się ponownie nasz największy drapieżnik leśny - niedźwiedź brunatny, który w kilku miejscach zakłada zimowe gawry, np. w rejonie Wielkiej Raczy.

REZERWAT ŚRUBITA

Rezerwat leśny, najstarszy na terenie Żywieckiego Parku Krajobrazowego, bo powstały już w roku 1957. Powierzchnia tego rezerwatu wynosi 24,99 ha. Położony jest na północno - zachodnim stoku góry Bugaj.
W rezerwacie znajduje się kompleks ponad dwustuletniego, pierwotnego drzewostanu świerkowo - bukowo - jodłowego tzw. puszczy karpackiej, w reglu dolnym z domieszką świerka, jesionu i jaworu.

REZERWAT DZIOBAKI

Rezerwat położony na północnych - zachodnich stokach Rycerzowej, na wysokości 950 - 1200 m n. p. m. Obejmuje źródłową część potoku Dziobaki. Powierzchnia rezerwatu wynosi 13,06 ha. Głównym walorem przyrodniczym jest 200-letni las świerkowo - bukowo - jodłowy regla dolnego. Jest to jeden z ostatnich fragmentów pozostałości po puszczy karpackiej na Żywiecczyźnie, a zarazem fragment bagiennej olszyny górskiej w dolnej części rezerwatu.

CZĘŚĆ TURYSTYCZNA


PRZEJŚCIA GRANICZNE:

Na obszarze Rycerki Górnej znajdują się trzy przejścia graniczne polsko - słowackie (jedno turystyczne, dwa w małym ruchu granicznym):

1) Rycerka Górna Wielka Racza - Oščadnica Veľká Rača (przejście turystyczne, czynne 8.00 - 20.00, w okresie 1.04 - 30.09, 9.00 - 16.00 w okresie 1.10 - 31.03, słupek graniczny - 168/III)

2) Rycerka Górna Przełęcz Śrubita - Nová Bystrica (mały ruch graniczny, czynne 8.00 - 20.00, w okresie 1.04 - 30.09, słupek graniczny - 163/7)

3) Rycerka Górna-Przegibek - Vychylovka (mały ruch graniczny, czynne 8.00 - 20.00, w okresie 1.04 - 30.09, słupek graniczny - 158/11)

WYCIĄGI NARCIARSKIE:

Tereny Rycerki Górnej to znakomite obszary nie tylko do uprawiania letniej turystyki, ale również i zimowej. Znajdują się tutaj trzy wyciągi narciarskie, w tym jeden oświetlony (Przegibek). W przeszłości również na Wielkie Raczy był wyciąg, obecnie rozebrany.

1) BENDOSZKA

Długość wyciągu - 340 m
Różnica wzniesień - 92 m
Trasy narciarskie: łatwa 400 m
Orczyk jednoosobowy
Przepustowość - 338 os./godz.
Snowboard

2) PRZYSŁOP

Długość wyciągu - 367 m
Różnica wzniesień - 86 m
Trasy narciarskie: średnia 400 m
Orczyk jednoosobowy
Przepustowość - 392 os./godz.
Snowboard

3) PRZEGIBEK

Długość wyciągu - 300 m
Różnica wzniesień - 92 m
Trasy narciarskie: łatwa 400 m
Orczyk jednoosobowy
Oświetlony
Przepustowość - 300 os./godz.
Snowboard

Korzystając z przejścia turystycznego na Wielkiej Raczy i idąc w kierunku Oszczadnicy na turystów czeka prawdziwe "eldorado" narciarskie aż trzynaście wyciągów, w tym jeden krzesełkowy - Laliky o długości 1907 m i różnicy wzniesień - 423 m.

GASTRONOMIA

Baza gastronomiczna Rycerki Górnej nie jest zbyt bogata i składa się z kilku jadłodajni, barów i kawiarni.

JADŁODAJNIE

1) MAGURA - Rycerka Górna 298.
2) ZAGRODA - Rycerka Górna 294, tel. (0-33) 864-42-05.
3) Obiady domowe - Rycerka Górna-Roztoki, tel. (0-33) 864-41-45

KAWIARNIE

1) MAGURA - Rycerka Górna 298.
2) ZAGRODA - Rycerka Górna 294.
3) POD JAWOREM - Rycerka Górna-Kolonia

BARY

1) U SŁOWIAKÓW - Rycerka Górna-Słowiaki 11.
2) RYCERZANKA - Rycerka Górna.
3) U DZIADKA - Rycerka Górna 185.

BAZA NOCLEGOWA

Podobnie jak w przypadku bazy gastronomicznej i baza noclegowa nie jest zbyt bogata. Ogółem Rycerka Górna posiada ponad 230 miejsc noclegowych w pensjonatach, schroniskach oraz kwaterach agroturystycznych i prywatnych.

NOCLEGI:
Najlepszym miejscem na noclegi w Rycerce jest Dom Wakacyjny. Komfortowy budynek z sauną, jaccuzi i innymi udogodnieniami. DOM WAKACYJNY

Warte polecenia sa także:
1) Pensjonat "OLIMP' - 36 m. n., Rycerka Górna-Kolonia 353c,
tel./ fax (0-33) 864-41-01.
2) Pensjonat "HELENKA" - 30 m. n., Rycerka Górna-Kolonia 361a,
tel. (0-33) 864-41-03.
3) Jan Rosseger - 8 m. n., Rycerka Górna-Przegibek 415.

AGROTURYSTYKA:

1) Ewa Dziergas - 7 m. n., Rycerka Górna 74a.
2) Danuta i Krzysztof Radwaniak - 10 m. n., Rycerka Górna 109, tel. (0-33) 864-42-24.
3) Małgorzata i Tadeusz Banaś - 10 m. n., Rycerka Górna 120, tel. (0-33) 864-40-55.

SCHRONISKA TURYSTYCZNE (PTTK)

1) PRZEGIBEK - 45 m. n., Rycerka Górna-Przegibek 401,
tel. (0-33) 864-41-39
2) WIELKA RACZA - 40 m. n., Rycerka Górna, tel. (0-33) 861-20-15.

SCHRONISKO MŁODZIEŻOWE (PTSM)

1) OŹNA - 20 m. n., Rycerka Górna, tel. (0-33) 864-41-43.
sezonowe - czynne 1.05 - 31.10 oraz w ferie zimowe.
2) KOLONIA - 25 m. n., Rycerka Górna-Kolonia 348,
tel. (0-33) 864-41-07.
sezonowe - czynne 1.07 - 31.08.

POLE NAMIOTOWE:

1) PRZEGIBEK - 45 m. n., Rycerka Górna-Przegibek 401,
tel. (0-33) 864-41-39

POLE BIWAKOWE:

1) CIAPKÓW - Rycerka Górna-Kolonia-Ciapków

SZLAKI TURYSTYCZNE:

Przez teren Rycerki Górnej przebiega dziesięć znakowanych szlaków turystyki pieszej. Pierwsze z nich zostały wyznakowane jeszcze w okresie międzywojennym, np. Zwardoń - Wielka Racza - Przegibek - Rycerzowa Wielka. Szlak ten uznawany jest za jeden za najcięższych szlaków w całym Beskidzie Żywieckim.

1) ZWARDOŃ CENTRUM (690 m) - Zwardoń Schronisko PTTK (750 m) - Przejście turystyczne Zwardoń Górka Gomółka - Skalité Serafínov (784 m) - Schronisko Pod Skalanką (754 m) - Schronisko Na Skalance (767 m) - Przełęcz Graniczne (755 m) - Beskid Graniczny (863 m) -- Magura (1067 m) - Obłaz (1033 m) - WIELKA RACZA SCHRONISKO PTTK (1236 m)

znaki czerwone - 13,5 km - czas przejścia 4.15 godz./4.45 godz.

Szlak był wytyczony w roku 1928 przez Władysława Midowicza. Najpierw w kolorze niebieskim, jako wariant Głównego Szlaku Beskidzkiego, prowadzącego z Baraniej Góry przez Zwardoń na Wielką Raczę. W latach 1951 - 1955 szlak został przemalowany na kolor czerwony (aż po Wielką Rycerzową).
Wędrówkę rozpoczynamy w centrum Zwardonia i wędrując wśród zabudowań wspólnie z niebieskim szlakiem oraz drogą zataczającą serpentyny, osiągamy Dworzec Beskidzki PTTK (1km - 15 min.). Stąd drogą na ukos przez były wyciąg Graniczny i po chwili osiągamy granicę państwa. Następnie osiągamy grzbiet łączący Rachowiec ze Skalanką, gdzie szlak skręca w prawo. W tym miejscu od 1 lipca 1999 roku czynne jest przejście turystyczne Zwardoń Górka Gomółka - Skalité Serafínov. Po stronie słowackiej widać wyciągi narciarskie oraz dzielnicę Skalitego - Serafinów. Dalej szlak prowadzi do podnóży Skalanki, gdzie skręca w lewo na ścieżkę trawersującą jej częściowo zalesione stoki. Po chwili mijamy poniżej po lewej stronie prywatne schronisko "Pod Skalanką" (2km - 35 min.). Następnie mijamy wyciąg narciarski Skalanka I i po chwili dochodzimy do chatki studenckiej "Skalanka" (2,5 km - 40 min.).
Droga prowadzi nas dalej pomiędzy pojedynczymi zabudowaniami do granicy państwa i nią w lewo , na szeroką Przełęcz Graniczne (755 m -3,5 km - 1 godz.), gdzie w najbliższej przyszłości ma powstać kolejne, nowe przejście turystyczne, a w dalszej przyszłości planowane jest drogowe. Wiodła tędy ważna tzw. droga "hawiarska". Na Słowację wożono sól, a do Polski sprowadzano miedź, wino i rudę żelaza. Z przełęczy podchodzimy stromo na Beskid Graniczny - 863 m - 4 km -1.15 godz.), gdzie szlak skręca w prawo i sprowadza nas na przełęcz, która często bywa podmokła (5 km - 1.45 godz.). Zaraz za przełęczą szlak opuszcza granicę państwa i prowadzi, miejscami dość stromo, wysokim świerkowym lasem z licznymi przecinkami, na przełęcz między Kikulą i Magurą. Po wyjściu z lasu skręcamy w lewo i halnym grzbietem podchodzimy w stronę Magury (1067 m), nie dochodząc jednak do jej wierzchołka (8 km - 2.45 godz.). W latach trzydziestych istniał tutaj mały bufet - tzw. herbaciarnia. Z polan wprost na południu widać już dobrze potężny masyw Wielkiej raczy. Grzbiet zakręca tutaj na prawo. Schodzimy polanami na przełęcz, a następnie zaczynamy podchodzić pod Przysłop Mały, pod którym szlak opuszcza znowu granicę państwa, skręcając na wschód (9,5 km - 3.15 godz.). Pięknym wysokim lasem, ostatnio zniszczonym trochę przez wiatrołomy, obchodzimy Przysłop Mały (996 m) i Przysłop Wielki (1037 m) i zakręcając w prawo dochodzimy do polany (10,5 km - 3.35 godz.). Od ruin szałasu rozciąga się piękny widok na wschód, w stronę Bendoszki Małej (1037 m) i Bendoszki Wielkiej (1144 m) z Jubileuszowym Krzyżem Ziemi Żywieckiej. Ścieżka zakręca znów w prawo. Na skraju polany, pod lasem, znajduje się ostatnie przed Wielką Raczą źródełko. Szeroką drogą leśną dochodzimy do granicy państwa na małej przełęczy pod Obłazem (Upłazem - 1033 m) , z której wspinamy się stromo na jego wierzchołek (11,5 km - 4.00 godz.). Następnie, minąwszy niewielkie obniżenie, zaczynamy podejście na szczyt. Ścieżka prowadzi skrajem lasu lub między zaroślami malin, szeroką graniczną przecinką wiodącą prosto i dość stromo na szczyt. Przed samym wierzchołkiem ścieżka skręca w lewo i po niewielkim trawersie doprowadza nas pod schronisko (13,5 km - 4.45 godz.).
Sam szczyt Wielkiej Raczy (1236 m) jest bardzo ciekawy z wielu względów. Po pierwsze - pokrywa go naturalna hala, co jest o tyle dziwne, że znajduje się on około 150 m. niżej od średniego położenia górnej granicy lasu w tej części Beskidów. Po drugie, otacza go skarłowaciała pod naporem wiatrów buczyna, dość nietypowa dla tej części Karpat. Po trzecie jest Wielka Racza jednym z najlepszych punktów widokowych. Z platformy widokowej wzniesionej jesienią 1997 roku roztacza się wspaniała panorama.
Jeden z najciekawszych widoków rozpościera się w kierunku południowym, gdzie w odległości 20 - 25 km króluje panorama słowackiej Małej Fatry. Na szczycie od 1 lipca 1999 roku czynne jest przejście turystyczne Rycerka Górna Wielka Racza - Oščadnica Veľká Rača.

2) ZWARDOŃ CENTRUM (690 m) - Zwardoń Schronisko PTTK (750 m) - Misiorka (730m) - Dolina Słanicy (630 m) - Miodowiec (712 m) - Przełęcz pod Oźną (910 m) - Skrzadnica (864 m) - Jaworzyna (1021 m) - RYCERKA GÓRNA KOLONIA PPKS (650 m)

znaki niebieskie - 12 km - czas przejścia 4.30 godz./4 godz.

Szlak został wyznakowany w roku 1957 jako "Szlak Partyzantów Radzieckich" w celu upamiętnienia walk oddziału "Awangarda".
Zaczynamy idąc czerwonym szlakiem w kierunku Wielkiej Raczy, a po chwili idziemy niebieskimi znakami poprzez zabudowania, a następnie drogą zataczającą serpentyny, osiągamy Dworzec Beskidzki PTTK (1km - 15 min.). Od schroniska zaczynamy iść podchodząc ukosem na południowy - wschód wśród kęp rzadkiego lasu, wspólnie z czarnymi znakami. Po 25 min. (1,5 km) dochodzimy do grzbietowej ścieżki, po czym schodzimy w dół przez osiedle Misiorkę do doliny Słanicy (3 km - 45 min.). Tutaj skręcamy w prawo, idąc drogą w stronę Przełęczy Graniczne, lecz po chwili skręcamy w lewo, w las. Zaczynamy podchodzić, początkowo dość stromo. Mijamy polanę Miodowiec wraz z osiedlem, a następnie skręcamy ukosem na południowy wschód i docieramy do górnego brzegu lasu i bliskiego już grzbietu Oźnej (952 m - 5 km - 1.40 godz.), której wierzchołek zostaje z lewej strony. W prawo można dojść bez znaków do szlaku czerwonego na szczycie Beskidu Granicznego (1 km - 15 min.). Z grzbietu schodzimy przez osiedle Wodziak, mijając schronisko młodzieżowe całkowicie z boku. Jednak na wniosek kierownika schroniska Tadeusza Rybarskiego i Informacji Turystycznej Rajcza/Zwardoń na tym odcinku ma ulec korekcie szlak w ten sposób, aby przechodził w pobliżu schroniska.
Schodzimy z osiedla Wodziak do doliny potoku Radecki i położonej w niej leśniczówki (6,5 km - 2.15 godz.). Szlak zakręca teraz na południe na zalesiony stok i prosto przez Skrzadnicę (864 m), prowadzi coraz stromiej w stronę Magury (1067m). Nie dochodząc do jej szczytu, zbaczamy w lewo i po chwili osiągamy halę (8km - 2.50 godz.). Można stąd dojść bez znaków, kierując się na prawo (południowy - zachód), do granicy państwa i szlaku czerwonego miedzy Magurą i Kikulą (1017m - 1km - 15 min.). Idąc dalej halą skręcamy na wschód, obniżamy się w siodło między Magurą i Jaworzyną (1021 m), po czym podchodzimy w kierunku szczytu Jaworzyny, nie dochodząc jednak do niego (9,5 km - 3.30 godz.). Mamy stąd piękny widok na Praszywkę Wielką (1044 m), Bendoszkę Wielką (1144 m), z charakterystycznym Jubileuszowym Krzyżem Ziemi Żywieckiej, i pasmo graniczne. Szlak zakręca teraz na prawo, na południowy - wschód i sprowadza nas polną drogą, przez osiedle Podścigłów, do doliny Plaskurówki (11 km - 4.10 godz.), którą dochodzimy do doliny Rycerki. Tutaj skręcamy na prawo i po chwili docieramy do końcowego przystanku PPKS Rycerka Górna Kolonia (12 km - 4.30 godz.).

3) SÓL PKP (550 m) - Łysica (704 m) - Rycerka Górna Słowiaki (595 m) - Praszywka Wielka (1044 m) - Przełęcz Przysłop Potócki (867 m) - Bendoszka Wielka (1144 m) - - Przegibek Schronisko PTTK (1000 m) - PRZEŁĘCZ PRZEGIBEK (1000 m)

znaki czarne - 10,5 km - czas przejścia 3.45 godz./3.15 godz.

Ze stacji kolejowej w Soli idziemy wspólnie ze znakami czerwonymi. Dochodzimy do skrzyżowania, skręcamy w prawo. Następnie przechodzimy przez most i dochodzimy do przejazdu kolejowego. Dobra rada - ponieważ musimy skręcić w prawo, dobrze jest przejść przez mostek kolejowy na potoku Słanica. Następnie podchodzimy na grzbiet Łysicy (704 m - 1,5 km - 30 min.). Mijamy szczyt i zakręcając najpierw w lewo, a po chwili w prawo, dochodzimy do początku Rycerki Górnej, dzielnicy Słowiaki (2,5 km - 45 min.), gdzie znajduje się przystanek PPKS. Nie dochodzimy do przystanku, lecz skręcamy w lewo na most prowadzący do doliny Rycerek, wspólnie ze znakami zielonymi. Po chwili skręcamy w prawo, przechodzimy przez kładkę na potoku Rycerki. Zaczynamy długie i uciążliwe podejście na Praszywkę. Początkowo idziemy wśród pól, zataczając szeroki łuk w prawo. Dochodzimy do granicy lasu, gdzie dołącza do nas z lewej strony polna droga. Lasem podchodzimy dość ostro na południowy zachód, po czym osiągamy polany, gdzie szlak zakręca na prawo obok dwóch szop (4km - 1.20 godz.). Podchodzimy dalej, częściowo polanami, a częściowo mieszanym lasem, przy którego górnym krańcu osiągamy grzbiet. Szlak zakręca jeszcze bardziej na zachód i pofałdowanymi polanami doprowadza nas do kopuły szczytowej Praszywki (1043 m - 6 km - 2.15 godz.). Panorama jest szczególnie ciekawa w kierunku Lipowskiej, Muńcoła i Rycerzowej. Tuż na południu wznosi się Bendoszka Wielka (1144 m) z charakterystycznym Jubileuszowym Krzyżem Ziemi Żywieckiej, na południowy - zachód Wielka Racza (1236 m), zaś bliżej na zachodzie Magura (1070 m) i Jaworzyna (1021 m). Na północ od nich widać pasmo Oźnej (952 m.), a jeszcze dalej na północy zalesiony Rachowiec (954 m) na tle ciemnego masywu Baraniej Góry (1220 m). Panoramę od północy zamyka grupa Zabawy (824 m) i Sucha Góra (1040 m). 
Ze szczytu schodzimy w lewo, na południe, początkowo łagodnie polanami, później coraz bardziej stromo, przez rzadki las świerkowy. Osiągamy polany na Przełęczy Przysłop Potócki (867 m - 6,5 km - 2.30 godz.). Z przełęczy podchodzimy polanami w stronę zalesionej Praszywki Małej (974 m). Nie dochodząc do niej skręcamy w lesie w prawo (7,5 km - 2.50 godz.), schodzimy na niewielkie siodełko, po czym świerkowym lasem zaczynamy podchodzić w lewo na Bendoszkę Wielką. Droga pnie się stromym lasem w kierunku hali na kopule szczytowej. Na grzbiecie szlak zakręca w lewo i już łagodniej wyprowadza na najwyższy wierzchołek Bendoszki Wielkiej (1144m - 9 km - 3.20 godz.), na którym umieszczony jest 23,5 m wysokości Jubileuszowy Krzyż Ziemi Żywieckiej.
Panorama stąd należy do najładniejszych w całej grupie Wielkiej Raczy. Jest podobna do oglądanej z Praszywki, ale jeszcze bogatsza, gdyż na południu przy dobrej pogodzie pojawia się atrakcyjna grupa Małej Fatry.
Z wierzchołka schodzimy na północ, przez las, w stronę bliskiego już Przegibka. Z prawej strony dołączają do nas znaki zielone. Wspólnie z nimi dochodzimy do stojącego na skraju lasu schroniska na Przegibku (10 km - 3.35 godz.). Od schroniska schodzimy drogą w kierunku siodła, mijamy kępę bukowego lasu i wśród pól i domów podchodzimy do węzła szlaków u stóp Bani (10,5 km - 3.45 godz.).

4) RYCERKA GÓRNA KOLONIA PPKS (650 m) - WIELKA RACZA SCHRONISKO PTTK (1236 m)

znaki żółte - 5 km - czas przejścia 2 godz./1.15 godz.

Wędrówkę rozpoczynamy przy ostatnim przystanku PPKS Rycerka Górna Kolonia. Idziemy żółtym znakiem wspólnie ze znakami zielonymi, które prowadzą na Przegibek. Po 15 min. dochodzimy do skrzyżowania. Zielone znaki odchodzą w lewo, my natomiast wędrujemy prosto. Idziemy wzdłuż potoku Racza. Po następnych 15 minutach docieramy do skrzyżowania. Droga prosto prowadzi w kierunku Przełęczy Śrubita. Skręcamy w prawo, wchodząc do lasu i rozpoczynając wędrówkę w kierunku szczytu Wielkiej Raczy.
Idziemy cały czas lasem. Po około 1 godzinie i 50 minutach dochodzimy do skrzyżowania z czerwonym szlakiem prowadzącym z Wielkiej Raczy na Rycerzową przez Przegibek. Stąd pozostaje nam 5 - 10 minut do schroniska. Wspinamy się na szczyt, na którym obok wspomnianego schroniska PTTK znajduje się przejście turystyczne oraz platforma widokowa z przepiękną panoramą górską.

5) WIELKA RACZA SCHRONISKO PTTK (1236 m) - Mała Racza (1178 m) - Przełęcz pod Orłem (1060 m) - Przejście Małego Ruchu Granicznego Rycerka - Nová Bystrica na Śrubicie (996 m) - Kikula (1105 m) - Przejście Małego Ruchu Granicznego Przegibek - Vychylovka (1046 m) - Przełęcz Przegibek (1000 m) - PRZEGIBEK SCHRONISKO PTTK (1000 m)

znaki czerwone - 8,5 km - czas przejścia 3 godz./3.15 godz.

Ze schroniska schodzimy przez chwilę razem ze znakami żółtymi. Po ich odgałęzieniu w lewo idziemy leśną drogą, mijamy dojście do źródła (z lewej strony) i w okolicy garbu terenowego osiągamy granicę państwa, którą schodzimy na halę Mała Racza, położoną w rejonie szczytu o tej samej nazwie (1178 m., 1 km, 15 min). Przed nami widok na Małą Fatrę, zaś po lewej stronie w oddali widać Lipowską i Pilsko, bliższe - Rycerzowa z Wielką Rycerzową oraz Praszywka i Bendoszka z Jubileuszowym Krzyżem Ziemi Żywieckiej. Szlak schodzi dalej i prowadzi częściowo halą, a częściowo poprzez pasy lasu, po czym trawersuje północne stoki Orła, zmieniając kierunek na wschodni. Podchodzimy na ramię Orła, mijamy dwa wzniesienia i schodzimy na przełęcz między Orłem a Bugajem, nazywaną Przełęczą Śrubita, gdzie znajduje się Przejście Małego Ruchu Granicznego pomiędzy Polską a Słowacją (Rycerka Górna Przełęcz Śrubita - Nová Bystrica - 996 m., 3,5 km, 1.15 godz.)
Z przełęczy podchodzimy w lewo przez mieszany las na halę Śrubita i wkraczamy w rejon rezerwatu "Śrubita", obejmującego stary, bo prawie dwustuletni, jodłowo - bukowy las dolnego regla. Pokonujemy północne stoki Bugaja, przekraczając ramię Kołyski (4,5 km, 1.40 godz.). Szlak zakręca tutaj w prawo pod ostrym kątem i wiedzie poprzez północne, zalesione stoki Jaworzyny (1173 m.). Po ok. 30 min wychodzimy na zarastające hale i mijamy odgałęziający się z lewej Abramów (1084 m.). Zakręcamy w prawo i mieszanymi lasami podchodzimy w stronę Kikuli (1119 m.). Dochodzimy do granicy państwa, opuszczamy ją na chwilę skracając zakręt przed Kikulą, po czym znów wracamy na przecinkę graniczną (7 km, 2.25 godz.). Idziemy nią dalej aż do stóp Bani (1124 m.). Znajdujemy się przy Przejściu Małego Ruchu Granicznego pomiędzy Polską a Słowacją (Przegibek - Vychylovka). Znaki skręcają w lewo i doprowadzają do węzła szlaków w rejonie Przełęczy Przegibek (8 km, 2.45 godz.). Stąd już tylko 15 minut czarnym szlakiem do schroniska PTTK Przegibek.

6) PRZEŁĘCZ PRZEGIBEK (1000 m) - Petrykowa (1135 m) RYCERZOWA WIELKA (1226 m)

znaki czerwone - 4,5 km - czas przejścia 1.15 godz./1 godz.

Po krótkim odpoczynku kontynuujemy dalszą wędrówkę, idziemy za znakami czarnymi na Przełęcz Przegibek. Ten krótki odcinek przebywamy w 15 minut. Dochodzimy do węzła szlaków turystycznych. Stąd prowadzą szlaki - czerwony na Wielką Raczę i do Zwardonia oraz dwa na Rycerzową Wielką. Jeden czerwony, wzdłuż granicy, a drugi niebieski, przez las. Atrakcyjniejszy jest szlak czerwony.
Całość trasy liczy 4 km, a czas przejścia wynosi 1.15 godz.
Skręcamy na skrzyżowaniu szlaków w lewo i łagodnie trawersujemy na wschód, północne zalesione stoki Bani. Dochodzimy do grzbietu granicznego i obniżamy się nieco na siodło pod Banią, z niewielką polanką. Następnie przekraczamy garb terenowy i zaczynamy podchodzić pod Majów (Petrykowa - 1135 m). Nie dochodząc do wierzchołka zakręcamy w lewo i docieramy do siodła za szczytem, gdzie spotykamy znowu granicę państwa. Podchodzimy lekko zarośniętą przecinką, skręcamy pod kątem prostym w prawo, na wschód i obniżamy się ku widocznym na wprost szczytom Rycerzowej, na rozległą przełęcz między nimi a Majowem. Podchodzimy teraz w kierunku wierzchołka Wielkiej Rycerzowej (1226 m), pokonujemy krótki, stromy odcinek i obok oryginalnego bloku skalnego wychodzimy na szczytową część grzbietu. Nim, mijając wychodnie piaskowca, podchodzimy już łagodniej na szczyt.

7) PRZEŁĘCZ PRZEGIBEK (1000 m) - PRZEŁĘCZ HALNA POD RYCERZOWĄ MAŁĄ (1165 m)

znaki niebieskie - 4,5 km - czas przejścia 1.45 godz./1.15 godz.

Szlak został wyznakowany w latach 1951 - 1955 ze względu na zaostrzenia graniczne. Wyruszamy spod węzła szlaków na Przełęczy Przegibek. Nieznacznie schodzimy z góry. 
Trawersujemy północne stoki Bani i Petrykowej, przekraczamy kilka strumyków.
Mijając słabo zaznaczone ramię opadające od Petrykowej. Skręcamy w lewo. Następnie krótko i stromo podchodzimy w prawo w kierunku wschodnim. Podchodząc łagodnie w górę dochodzimy do Przełęczy pod Halną.

8) RYCERKA GÓRNA KOLONIA PPKS (650 m) - PRZEGIBEK SCHRONISKO PTTK (1000 m)

znaki zielone - 4 km - czas przejścia 1.45 godz./1.15 godz.

Idziemy razem ze znakami żółtymi, które prowadzą na Wielką Raczę. Po 15 min. dochodzimy do skrzyżowania, my skręcamy w lewo, zostawiając żółte znaki. Idziemy drogą w górę potoku Ciapków. Szeroka z początku dolina zaczyna się powoli zwężać, a po chwili opuszczamy dolinę skręcając w lewo. Nasz szlaki zaczyna się powoli wznosić na zbocze krótkiego ramienia odchodzącego do Bendoszki Wielkiej w kierunku zachodnim. Gdy wchodzimy w las szlak się wyrównuje i przechodzi w trawers równoległy do linii grzbietu, ale praktycznie cały czas się wznosi. Po pewnym czasie leśna droga przechodzi w płaj okrążający szczyt Bendoszki. Idąc cały czas lasem wychodzimy w końcu na południowe zbocze szczytu, gdzie spotykamy schodzące z wierzchołka znaki czarne. Razem z tymi znakami schodzimy w prawo. Po chwili dochodzimy na skraj polany, gdzie znajduje się schronisko PTTK Przegibek.

9) SOBLÓWKA PPKS (690 m) - Przełęcz Kotarz (991m) - Dolina Danielki (690 m) - Młada Hora skrzyżowanie szlaków (780 m) - DOLINA RYCEREK (660 m)

znaki niebieskie - 7 km - czas przejścia 2.15 godz./ 2 godz.

Szlak został wyznakowany w roku 1994 na prośbę Józefa Michalika, kierownika schroniska "Chyz u Bacy" na Mładej Horze. Łączy trzy doliny oraz przecina dwa boczne grzbiety pasma Wielkiej Raczy.
Wędrówkę rozpoczynamy z centrum Soblówki, udając się w kierunku zachodnim. Mijamy podchodzące pod zbocze zabudowania i po chwili skręcamy nieco w prawo przecinając niewielki potok spływający spod Wiertalówki. Wznosimy się na zbocze niewielkiego bocznego ramienia schodzącego nad Soblówkę i ponad osiedlem Śliwkówka osiągamy drogę prowadzącą łukiem w kierunku Przełęczy Kotarz. Wyraźny trakt prowadzi teraz łagodnie w górę przez las pozostawiając po prawej stromy stok bocznej kulminacji w masywie Muńcoła - Sałaczyków Groń. Wkrótce osiągamy ostro wciętą, zalesioną Przełęcz Kotarz (2,5 km, 45 min) pomiędzy masywami Rycerzowej i Muńcoła.
Minąwszy przełęcz droga wyraźnie obniża się łukiem przez gęsty las osiągając dno górnej części doliny Danielki koło leśniczówki oraz schowanego w dolinie, niewielkiego domu wypoczynkowego "Cieplik". Teraz przed nami krótkie, ale dość mozolne podejście na grzbiet Mładej Hory. Idziemy najpierw lasem, lecz wkrótce osiągamy skraj stokowej polany, w której górnej części schodzą się zabudowania grzbietowego osiedla o tej samej nazwie. Dróżka ze znakami dochodzi pomiędzy zagrodami do skrzyżowania na samym siodle w centrum osiedla nieopodal kaplicy i schroniska PTT (4,5 km, 1.15 godz.). Przecinamy drogę grzbietową ze szlakiem czerwonym i kierujemy się na zachód w stronę granicy lasu. Musimy uważać na znaki, które znajdują się na stodole. Przez łąkę obniżamy się na skraj lasu opadającego już w dolinę Rycerek. W lesie ścieżka staje się już bardzo wyraźna. Łukiem obniża się ponad źródłową strugą potoku Leżaje (prawy dopływ Rycerek). W końcu prawym zboczem, przez ładny las, opada na jego dno, gdzie wyraźna leśna droga podąża w kierunku Rycerek. Nim osiągniemy miejsce zbiegu potoków pojawiają się już pierwsze domki letniskowe, których kilka zbudowano w tej części doliny. Do wąskiej, ale asfaltowej drogi sprowadzającej do Rycerki Górnej Słowiaków dochodzimy w rejonie składu drewna. Tu następuje koniec niebieskich znaków. Łączą się one z zielonymi, które w prawo prowadzą do Rycerki Górnej Słowiaków, a w lewo na Przegibek (7 km, 2 godz.).

10) RYCERKA GÓRNA SŁOWIAKI (595 m) - Dolina potoku Rycerek (660 m) - PRZEŁĘCZ PRZEGIBEK (1000 m)

znaki zielone - 7 km - czas przejścia 2.15 godz./2.15 godz.

Szlak rozpoczyna się przy przystanku autobusowym PPKS Rycerka Górna Słowiaki. Następnie skręca w prawo w kierunku dzielnicy Rycerki łącząc się z czarnymi znakami z Soli na Przegibek przez Bendoszkę Wielką. Prowadzi doliną potoku Rycerek między wzniesieniami Praszywki Wielkiej i ramieniem Mładej Hory.
Po chwili znaki czarne odchodzą w prawo w kierunku Praszywki Wielkiej.
Wędrujemy dalej doliną. Po godzinie osiągamy domostwa osiedla Rycerek, z prawej strony na wysokości Przełęczy Przysłop Potócki wypływa potok. Trochę dalej z lewej strony do potoku Rycerek wpływa potok Niedźwiedzi, dochodzimy do skrzyżowania, gdzie nasz zielony szlak łączy się z niebieskimi znakami z Soblówki i Mładej Hory. Po dwudziestu minutach szlak opuszcza główną drogę i rozpoczyna się podejście wschodnim stokiem Bendoszki Wielkiej przez las. Po pokonaniu 300 m różnicy nasz szlak wyprowadza nas na małą polanę przed schroniskiem PTTK na Przegibku.

SĄSIEDNIE SZLAKI TURYSTYCZNE

Poniżej zostaną podane szlaki, które sąsiadują ze szlakami wychodzącymi z Rycerki Górnej. Są to szlaki :

1) ZWARDOŃ SCHRONISKO PTTK (750 m) - Zwardoń Centrum (690 m) - Zwardoń Raj (658 m) - Zwardoń Węglarze (796 m) - Sołowy Wierch (848 m) - Przełęcz Rupienka (648 m) - PRZEŁĘCZ KONIAKOWSKA (732 m)
znaki niebieskie - czas przejścia 2.30 godz./ 2.15 godz.

2) ZWARDOŃ CENTRUM (690 m) - Osiedle Rachowiec łącznik z czarnym szlakiem (780 m) - Rachowiec (954 m) - Sól Stara Dzwonnica (568 m) - SÓL PKP (550 m)
znaki czerwone - czas przejścia 3.15 godz./ 3.30 godz.

3) ZWARDOŃ SCHRONISKO PTTK (750 m) - Orawcowa (797 m) - OSIEDLE RACHOWIEC ŁĄCZNIK Z CZERWONYM SZLAKIEM (780 m)
znaki czarne - czas przejścia 0.30 godz./ 0.30 godz.

4) SOBLÓWKA PPKS (690 m) - Osiedle Królowa (850 m) - PRZEŁĘCZ PRZYSŁOP PRZEJŚCIE TURYSTYCZNE (940 m)
znaki zielone - czas przejścia - 1.30 godz./ 1.00 godz.

5) SOBLÓWKA PPKS (690 m) - Osiedle Hutyrowa (770 m) - Bacówka PTTK (1130 m) - PRZEŁĘCZ HALNA POD RYCERZOWĄ MAŁĄ (1165 m)
znaki czarne - czas przejścia - 2.00 godz./ 1.30 godz.

6) UJSOŁY REMIZA (570 m) - Szczytkówka (865 m) - Muńcuł (1165 m) - Przełęcz Kotarz (991 m) - Wiertalówka (1063 m) - RYCERZOWA MAŁA (1207 m)
znaki zielone - czas przejścia 3.45 godz./ 2.45 godz.

7) PRZEŁĘCZ PRZYSŁOP PRZEJŚCIE TURYSTYCZNE (940 m) - BACÓWKA PTTK RYCERZOWA (1130 m)
znaki żółte - czas przejścia - 1 godz./ 0.45 godz.

8) BACÓWKA PTTK RYCERZOWA (1130 m) - Soblówka PPKS (690 m) - Smereków Mały (720 m) - Glinka (650 m) - Kubiesówka (868 m) - Długi Groń (929 m) - KRAWCÓW WIERCH (1064 m)
znaki żółte - czas przejścia - 4.15 godz./ 4.30 godz.

9) RYCERKA DOLNA PKP (520 m) - Hutyrów (744 m) - Młada Hora skrzyż. szlaków (780 m) - Rycerzowa Mała (1207 m) - Przełęcz Halna (1165 m) - RYCERZOWA WIELKA (1226 m)
znaki czerwone - czas przejścia - 4.30godz./ 3.30 godz.

SĄSIEDNIE SŁOWACKIE SZLAKI TURYSTYCZNE

1) SKALITÉ SERAFÍNOV (656 m) - Zvardonské Sedlo (675 m) - Skalanka (867 m) - Vreščovské Sedlo (755 m) - Kykuľa (1087 m) - Prislop (1037 m) - VEĽKÁ RAČA (1236 m)
znaki niebieskie - czas przejścia - 5.30 godz./ 4.55 godz.

2) KYKUĽA (1087 m) - Starý Košiar (864 m) - OŠČADNICA ŠVANČAROVCI (680 m)
znaki zielone - czas przejścia - 1.45 godz./ 2.00 godz.

3) KYKUĽA (1087 m) - OŠČADNICA LALIKY (570 m)
znaki żółte - czas przejścia - 1.15 godz./ 1.40 godz.

4) VEĽKÁ RAČA (1236 m) - Chaty na Rači (935 m) - OŠČADNICA VYŠNÝ KONIEC (520 m)
znaki zielone - czas przejścia - 2.00 godz./ 2.30 godz.

5) VEĽKÁ RAČA (1236 m) - Sedlo pod Orlom (1060 m) - Orol (1119 m) - Priechod Malý Pohraničný Stýk - Nová Bystrica - Rycerka (980 m) - Javorina (1173 m) - Priechod Malý Pohraničný Stýk - Vychylovka - Przegibek (1046 m) - Bania (1040 m) - Majov (1134 m) - RYCIEROVA HORA (1226 m)
znaki niebieskie - czas przejścia - 4.25 godz./ 4.25 godz.

SCHRONISKA W RYCERCE GÓRNEJ

WIELKA RACZA

Położone na wysokości 1236 m n. p. m. powstało w roku1934 z inicjatywy bielskiego oddziału Polskiego Towarzystwa Tatrzańskiego, który kupił i uruchomił niedokończone prywatne schronisko. Jego pierwsi właściciele nie mogli się ze sobą porozumieć w sprawach finansowych i woleli go odsprzedać. Ze względu na swoje położenie schronisko bardzo szybko zyskało popularność. Niestety ta popularność przerwała wojna. Niemcy urządzili w nim posterunek żandarmerii. Po przejściu frontu w roku 1945 budynek uległ dewastacji, a PTT, które odzyskało budynek nie było w stanie zapewnić stałego dozoru. Na dodatek wprowadzono obostrzenia graniczne, a w pobliżu działał jeszcze oddział "Zemsta" pod dowództwem Kopika.
Funkcjonowanie schroniska stało pod wielkim znakiem zapytania, do którego można było tylko dojść żółtym szlakiem od strony Rycerki Górnej Kolonii (szlak Zwardoń - Wielka Racza - Przegibek - Rycerzowa został zamknięty).
W roku 1963 na Wielką Raczę wybrała się komisja, aby zinwentaryzować obiekt i poddać go rozbiórce. Jednak dzięki staraniom m. in. Edwarda Moskały schronisko udało się ocalić, a komisja podjęła decyzję o generalnym remoncie.
Wkrótce zostały otwarte szlaki graniczne i schronisko stało się jednym z najpopularniejszych w Beskidzie Żywieckim. Jesienią 1997 roku na szczycie z inicjatywy Milana Tomana powstała platforma widokowa. Również 29 maja 1999 z jego inicjatywy odbyło się tutaj spotkanie czytelników słowackiego czasopisma turystycznego "Krásy Slovenska", które to spotkanie przybrało charakter polsko - słowackiego spotkania. Natomiast 1 lipca 1999 zostało otwarte w tym miejscu przejście turystyczne - Rycerka Górna Wielka Racza - Oszczadnica Wielka Racza.

PRZEGIBEK

Schronisko na Przegibku powstało z inicjatywy oddziału PTT w Żywcu już w roku 1926. Pierwotnie jako prymitywna chata z kilkoma miejscami noclegowymi na pryczach i samoobsługową kuchnią. Ruch turystyczny był tutaj niewielki. W roku 1931 schronisko przeniosło się do nowego prywatnego budynku, który w roku 1935 wykupuje koło PTT w Dziedzicach.
Okupację i działania wojenne schronisko przetrwało w całości, chociaż wnętrze zostało rozszabrowane i zdewastowane. Po zakończeniu działań wojennych schronisko przejął żywiecki oddział PTT, a później oddział krakowski PTTK. W roku 1958 przeprowadzono solidny remont, który przeobraził go w sympatyczne schronisko. Takie przeobrażenie przysporzyło mu wzrost popularności. W latach 1995 - 98 w schronisku przeprowadzono następny remont - do pozostałej części starego, drewnianego budynku dobudowano część murowaną, który znacznie ten obiekt powiększyła, a przede wszystkim podniosła standard.
Od września 1997 roku na Przełęczy pod Banią czynne jest przejście małego ruchu granicznego.

BIBLIOGRAFIA:

1) Stanisław Figiel, Piotr Krzywda - Grupa Wielkiej Raczy - Warszawa 1998.
2) Andrzej Matuszczyk - W królestwie Gór Raczańskich - Żywiec 1997.
3) Adam Miesiączek, Paweł Szczotka - Gmina Rajcza zaprasza - informator turystyczny - Żywiec 1999.
4) "Nowy Głos Rajczy" - miesięcznik lokalny - kwiecień 1999 - listopad 2000-10-10.
5) Mariola Olesiak, Jerzy Pukowski - Na szlakach Żywieckiego Parku Krajobrazowego - Masyw Wielkiej Raczy - Poznań 1996.
6) Paweł Szczotka - O gwarach czadeckich" - [w:] Czadecka Ojcowizna, Katowice 2000.
7) Mapy turystyczne:

a) Beskid Śląski i Pasmo Wielkiej Raczy 1:50.000 - mapa wydana w roku 1998
b) Beskid Śląski 1:50.000 - mapa wydana w roku 2000
c) Beskidy bez granic 1:80.000 - mapa wydana w roku 2000
d) Beskid Śląski i Żywiecki 1:75.000 - mapa wydana w roku 1994.

STRONY INTERNETOWE :

www.rycerka.pl.tc

www.rycerka.eu.tc

www.rycerka.bo.pl

http://rycerka.freehostia.com

www.rycerka.5q.pl

www.rycerka.z.pl

www.rycerka.w.pl

www.rycerka.80.pl

www.beskidy.wczasy.com

www.rycerka.one.pl

www.rycerka.thx.to

www.rycerka.brv.pl

www.rycerka.da.ru